نُوّاب خاص (۱)
نایبان خاص حضرت مهدی عليه‌السلام در دوران غیبت صغری ، چهار تن از اصحاب باسابقه امامان پیشین واز علمای پارسا وبزرگ شیعه بودند که «نوّاب اربعه» نامیده شده اند. اینان به ترتیب زمانی عبارت بودند از :
۱. ابوعَمْرو عثمان بن سعید عَمْری ،
۲. ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمْری ،
۳. ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی ،
۴. ابوالحسن علی بن محمد سَمَری.
البته امام زمان عليه‌السلام وکلای دیگری نیز در مناطق مختلف مانند : بغداد ، کوفه ، اهواز ، همدان ، قم ، ری ، آذربایجان ، نیشابور و ... داشت که یا بهوسیله این چهار نفر ، که در رأس سلسله مراتب وکلای امام قرار داشتند ، امور مردم را به عرض حضرت می رساندند (۲) واز سوی امام در مورد آنان «توقیع» هایی (۳) صادر می شده است (۴) ویا آن گونه که بعضی از محققان احتمال داده اند سفارت ووکالت این چهار نفر ، وکالتی عامّ ومطلق بوده ، ولی دیگران در موارد خاصی وکالت ونیابت داشته اند (۵). مانند :
محمد بن جعفر اسدی ، احمد بن اسحاق اشعری قمی ، ابراهیم بن محمد
__________________
۱ ـ در آن روزگار ، به جای «نیابت» و «نواب» بیش تر تعبیر «سفارت» و «سفراء» به کار برده می شد.
۲ ـ چنان که طبق نقل شیخ طوسی ، حدود ده نفر در بغداد به نمایندگی از طرف محمد بن عثمان فعالیّت می کردند (الغیبه ، ص ۲۲۵).
۳ ـ توقیع ؛ به معنای حاشیه نویسی است ودر اصطلاح علمای شیعه به نامه ها وفرمان هایی که در زمان غیبت صغری از طرف امام ، به شیعیان می رسیده ، توقیع گفته می شود.
۴ ـ صدر ، المهدی ، ص ۱۸۹.
۵ ـ امین ، سید محسن ، أعیان الشیعه ، ج ۲ ، ص ۴۸.
