خدا ، تا زمانی که زمام امور مسلمانان در دست بنی امیه است ، مسلمانان روی رفاه وآسایش نخواهند دید». (۱)
واین ، هشداری بود به عراقیان که بر اثر سستی وبه امید راحتی وآسایش ، تن به جنگ با معاویه ندادند ، غافل از این که در حکومت معاویه هرگز به امید وآروزی خود دست نمی یابند.
پیمان صلح واهداف امام عليه‌السلام
پیشوای دوم ، هنگامی که براثر شرائط نامساعدی که قبلاً تشریح شد ، جنگ با معاویه را برخلاف مصالح عالی جامعه اسلامی وحفظ موجودیت اسلام تشخیص داد وناگزیر صلح وآتش بس را قبول کرد ، فوق العاده کوشش نمود تا هدف های عالی ومقدس خود را تا حدّ امکان از رهگذر صلح وبه نحو مسالمت آمیز تأمین کند.
از طرف دیگر ، چون معاویه به خاطر برقراری صلح وقبضه نمودن قدرت ، حاضر به دادن همه گونه امتیاز بود به طوری که ورقه سفید امضا شده ای برای امام فرستاد ونوشت هر چه در آن ورقه بنویسد ، مورد قبول وی می باشد. (۲) امام از آمادگی او حداکثر بهره برداری را نموده وموضوعات مهم وحساس را که در درجه اول اهمیت قرار داشت واز آرمان های بزرگ آن حضرت به شمار می رفت ، در پیمان صلح گنجانید واز معاویه تعهد گرفت که به مفاد قرارداد عمل کند.
گرچه متن پیمان صلح در کتب تاریخی ، به طور کامل وبه ترتیب ، ذکر نشده است ، بلکه هر کدام از مورخان به چند ماده از آن اشاره نموده اند ، ولی با جمع آوری مواد پراکنده آن از کتب مختلف می توان صورت تقریباً کاملی از آن را
__________________
۱ ـ ابن ابی الحدید ، شرح نهج البلاغه ، ج ۱۶ ، ص ۲۸.
۲ ـ ابن اثیر ، الکامل فی التاریخ ، ج ۳ ، ص ۴۰۵ ابن عبدالبر ، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب ، (درحاشیه الإصابه) ، ج ۱ ، ص ۳۷۱ محمد بن جریر الطبری ، همان کتاب ، ج ۶ ، ص ۹۳.
