واکنش مردم در برابر پيامبران
هنگامى که پيامبران الهى بپا مى‌خاستند و مردم را به پرستش خداى يگانه(١) و اطاعت از دستورات او، بيزارى از بتها و معبودهاى باطل و پرهيز از شياطين و طاغوتها و ترک ظلم و افساد و گناهان و کارهاى زشت، دعوت مى‌کردند عموماً با انکار و مخالفت مردم مواجه مى‌شدند(٢) و مخصوصاً فرمانروايان و ثروتمندان جامعه که سرمست عيش و نوش(٣) و مغرور به مال و مکنت يا علم و دانش خودشان(٤) بودند، سرسختانه کمر مبارزه با ايشان را مى‌بستند و بسيارى از قشرهاى ديگر را به دنبال خودشان مى‌کشاندند و از پيروى راه حق بازمى داشتند(٥). و تدريجاً گروه اندکى که غالباً از محرومان جامعه بودند به انبياء الهى ايمان مى‌آوردند(٦) و کمتر اتفاق مى‌افتاد که جامعه‌اى بر پايه عقايد صحيح و موازين عدل و قسط و مطيع فرمان خدا و پيامبران، تشکيل گردد آنچنانکه فى المثل در زمان حضرت سليمان (عليه السلام) تشکيل شد. هر چند بخشهايى از تعاليم انبياء تدريجاً در فرهنگ جوامع، نفوذ مى‌کرد و از جامعه‌اى به جامعه ديگر، انتقال مى‌يافت و مورد اقتباس، قرار مى‌گرفت و احياناً بعنوان ابتکارات سردمداران کفر، ارائه مى‌شد چنانکه بسيارى از نظامهاى حقوقى جهان، از شرايع آسمانى اقتباس کرده‌اند و بدون ذکر منبع و مآخذ، و بنام افکار و آراء خودشان عرضه داشته و مى‌دارند.
علل و انگيزه هاى مخالفت با انبياء
مخالفت با انبياء (عليهم السلام) علاوه بر انگيزه کلى «ميل به بى بند و بارى و پيروى از هواهاى نفسانى»(٧) علل و انگيزه هاى ديگرى نيز داشته است. از جمله خودخواهى و غرور و خود برتربينى (استکبار) بود که بيشتر در ميان اشراف و نخبگان و ثروتمندان، بروز مى‌کرد(٨).
__________________
١. ر. ک: سوره نحل: آيه ٣٦، سوره انبياء: آيه ٢٥، سوره فصّلت: آيه ١٤ و سوره احقاف: آيه ٢١.
٢. ر. ک: سوره ابراهيم: آيه ٩، سوره مؤمنون: آيه ٤٤.
٣. ر. ک: سوره سبأ: آيه ٣٤.
٤. ر. ک: سوره غافر: آيه ٨٣، سوره قصص: آيه ٧٨، سوره زمر: آيه ٤٩.
٥. ر. ک: سوره احزاب: آيه ٦٧، سوره سبأ: آيه ٣١-٣٣.
٦. ر. ک: سوره هود: آيه ٤٠، و آيات ٢٧-٣١.
٧. ر. ک: سوره مائده: آيه ٧٠.
٨. ر. ک: سوره غافر: آيه ٥٦، سوره اعراف: آيه ٧٦.
