تکاليف نيست و حتّى يقينى که هنگام مرگ يا در عالم آخرت، حاصل مى‌شود تأثيرى در تکامل انسان ندارد و استحقاق پاداشى نمى‌آورد، از اينرو، کافران و گنهکاران، آرزو مى‌کنند که به دنيا برگردنند تا اختياراً ايمان بياورند و کارهاى شايسته انجام دهند.
عالم برزخ
از آيات قرآن، استفاده مى‌شود که انسان، بعد از مرگ و پيش از برپايىِ قيامت، دورانى را در عالم قبر و برزخ مى‌گذراند و کمابيش شادى و لذّت، يا اندوه و رنجى خواهد داشت. و در بسيارى از روايات آمده است که مؤمنان گهنکار، در اين دوران، در اثر پاره‌اى رنجها و عذابها که متناسب با گناهشان مى‌کشند تطهير مى‌شوند تا در عالم قيامت، سبک بار باشند.
نظر به اينکه آيات مربوط به عالم برزخ، نياز به بحثهاى تفسيرى دارد از اينرو، از بررسى آنها صرف نظر نموده تنها به ذکر يک آيه، بسنده مى‌کنيم که مى‌فرمايد:
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُون»(١).
و از پسِ آنان (بعد از مرگشان) برزخى است تا روزى که برانگيخته شوند.
پرسش
١- بيان قرآن درباره عدم جاودانگى انسان در دنيا با اشاره به آيات مربوطه، شرح دهيد.
٢- چه کسى جان انسان را مى‌گيرد؟ و اختلافى که بين آيات مربوطه به نظر مى‌رسد چگونه رفع مى‌شود؟
٣- چه تفاوتى در گرفتن جانها وجود دارد؟
٤- بيان قرآن درباره ايمان و توبه در حال مرگ را با اشاره به آيات مربوطه، توضيح دهيد.
٥- قرآن کريم کدام بازگشت به دنيا را نفى مى‌کند؟ و آيا نفى از اين بازگشت، منافاتى با اعتقاد به رجعت دارد؟ چرا؟
٦- عالم برزخ را شرح دهيد.
__________________
١. سوره مؤمنون، آيه ١٠٠.
