مقدّمه
چنانکه در درس پيشين، اشاره شد توحيد در تأثير استقلالى، از معارف ارزشمندى است که نقش عظيمى در سازندگى انسانها دارد و به همين جهت، در قرآن کريم، مورد تأکيد فراوان واقع شده و با بيانات گوناگونى زمينه فهم صحيح آن، فراهم گرديده است و از جمله آنها منوط دانستن همه پديده ها به اذن و مشيّت و اراده و قضا و قدر الهى است.
اما درک صحيح اين مطلب، از يک سوى، نياز به رشد فکرى و عقلانى، و از سوى ديگر، نياز به تعليم و تبيين صحيح دارد. و کسانى که يا فاقد رشد عقلى کافى بوده‌اند و يا از تعاليم پيشوايان معصوم و مفسرين حقيقى قرآن، استفاده نکرده‌اند دچار لغزش شده و آن را به معناى اختصاص هرگونه تأثير و عليّت، به خداى متعال پنداشته و برخلاف صريح بسيارى از آيات محکمه قرآن، هرگونه تأثير و عليّتى را از اسباب و وسايط، نفى نموده‌اند و چنين وانمود کرده‌اند که مثلاً عادت الهى بر اين، جارى شده که هنگام وجود آتش، حرارت را ايجاد کند يا هنگام خوردن غذا و نوشيدن آب، سيرى و سيرابى را بوجود آورد و گرنه، آتش و غذا و آب، تأثيرى در حرارت و سيرى و سيرابى ندارند؟
آثار شوم اين انحراف فکرى هنگامى آشکار مى‌گردد که پى آمدهاى آن را در مورد افعال اختيارى انسان و مسئوليت وى مورد بررسى قرار دهيم. يعنى نتيجه چنين طرز فکرى اينست.
افعال انسانى هم مستقيماً مستند به خداى متعال گردد و فاعليّت انسان نسبت به آنها به
