در درس دهم اشاره کرديم که خالقيّت و ربوبيّت حقيقى، قابل انفکاک از يکديگر نيستند و اعتقاد به خالقيّت خدا با اعتقاد به ربوبيّت ديگرى سازگار نيست و کسانى که چنين اعتقادات متناقضى داشته‌اند توجه به تناقض آنها نداشته‌اند و براى ابطال عقايدشان کافى است که وجه تناقض آنها بيان شود.

براى اثبات يگانگى خداى متعال، براهين متعددى اقامه شده که در کتب مختلف کلامى و فلسفى، مذکور است و ما در اينجا به بيان برهانى مى‌پردازيم که مستقيماً ناظر به توحيد در ربوبيّت و ردّ عقايد مشرکان است.

برهانى بر يگانگى خدا

فرض اينکه جهان، داراى دو يا چند خدا باشد از چند حال، بيرون نخواهد بود: يا اينکه هر يک از پديده هاى جهان، مخلوق و معلول همه آنها فرض مى‌شوند، و يا هر دسته از آنها معلول يکى از خدايان مفروض، به حساب مى‌آيند، و يا همگى آفريده يک خدا شمرده شده خدايان ديگر به عنوان مدبّر و کارگردان جهان، فرض مى‌شوند.

اما فرض اينکه هر پديده‌اى داراى چند آفريننده باشد محال است زيرا معناى اينکه دو، يا چند آفريننده (= علت هستى بخش) موجودى را بيافرينند اينست که هر کدام از آنها وجودى را افاضه کنند و در نتيجه، چند وجود پديد مى‌آيد در صورتى که هر موجودى فقط يک وجود دارد و گرنه موجود واحدى نخواهد بود.

اما فرض اينکه هر يک از آنها آفريننده يک مخلوق يا مجموعه خاصى از مخلوقات باشند لازمه‌اش اينست که هر مخلوقى قائم به آفريننده خودش باشد و نيازى به موجود ديگرى نداشته باشد مگر نيازى که در نهايت به آفريننده‌اش منتهى شود و چنين نيازى تنها به آفريدگانِ همان آفريننده خواهد بود.

به ديگر سخن: لازمه فرض چند خدا براى جهان، وجود نظامهاى متعدد و منعزل از يکديگر است، در صورتى که جهان، نظام واحدى دارد و هم پديده هاى همزمان، با يکديگر مرتبطند و بر يکديگر اثر مى‌گذارند و به يکديگر نياز دارند، و هم بين پديده هاى گذشته با پديده هاى فعلى، و بين پديده فعلى با پديده هاى آينده، ارتباط برقرار است و هر پديده قبلى

۵۱۱۳