فردى و اجتماعى، ايفاء کند که نوعى رابطه عليّت بين فعاليتهاى اين جهانى و سعادت و شقاوتِ آن جهانى، پذيرفته شود و دستِ کم، نعمتها و عذابهاى اخروى به عنوان پاداش و کيفر براى رفتارهاى شايسته و ناشايسته اين جهان، شناخته گردد. و گرنه، در صورتى که چنين پنداشته شود که سعادت اخروى را مى‌توان در همان جهان، کسب کرد همچنان که بهره هاى دنيوى را مى‌توان در همان جهان بدست آورد اعتقاد به زندگى اخروى، نقش تعيين کننده خود را در رفتارهاى اين جهانى، از دست خواهد داد. زيرا طبق اين پندار مى‌توان گفت که: در اين دنيا براى تحصيل سعادت دنيوى، کوشش کرده، و براى رسيدن به سعادت اخروى بايد پس از مرگ و در همان عالم آخرت به تلاش پرداخت!
بنابراين، لازم است علاوه بر اثبات معاد و زندگى اخروى، رابطه بين دو زندگى (دنيا و آخرت) و تأثير رفتارهاى اختيارى در سعادت يا شقاوت ابدى نيز اثبات گردد.
اهتمام قرآن به مسأله معاد
بيش از ثلث آيات قرآن، ارتباط با زندگى ابدى دارد: در يک دسته از آيات، بر لزوم ايمان به آخرت تأکيد شده(١)؛ در دسته ديگر، پى آمدهاى انکار آن، گوشزد شده(٢)؛ و در دسته سوم، نعمتهاى(٣) ابدى، و در دسته چهارمى عذابهاى عذابهاى جاودانى، بيان شده است(٤). همچنين در آيات فراوانى رابطه بين اعمال نيک و بد با نتايج اخروىِ آنها ذکر گرديده؛ و نيز با شيوه هاى گوناگونى امکان و ضرورت رستاخيز مورد تأکيد و تبيين قرار گرفته و به شبهات منکران، پاسخ داده شده؛ چنانکه منشأ تبهکاريها وکجرويها فراموش کردن يا انکار قيامت و روز حساب، معرّفى شده است(٥).
از دقت در آيات قرآنى بدست مى‌آيد که بخش عمده‌اى از سخنان پيامبران و بحثها و جدالهاى ايشان با مردم، اختصاص به موضوع معاد داشته است و حتى مى‌توان گفت که
__________________
١. سوره بقره: آيه ٤، سوره نمل: آيه ٣ و...
٢. سوره اسراء: آيه ١٠، سوره فرقان: آيه ١١، سوره صبا: آيه ٨، سوره مؤمنون: آيه ٧٤ و...
٣. سوره الرحمن: آيه ٤٦ تا آخر، سوره الواقعه: آيه ١٥-٣٨، سوره الدهر: آيه ١١-٢١ و...
٤. سوره الحاقه: آيه ٢٠-٢٧، سوره الملک: آيه ٦-١١، سوره الواقعه: آيه ٤٢، ٥٦ و...
٥. سوره ص: آيه ٢٦، سوره سجده: آيه ١٤٠.
