یکدیگر هماهنگند وهم از نظر مفهوم ومعنی به هم نزدیک ومربوطند. مثلا در این جمله ، سر وپا که دو اندام بدنند چنین رابطه ای دارند :

شهیدان سرخود را فدای پایداری اسلام کردند.

اکنون به نمونه هایی از صنعت مراعات نظیر در نثر پارسی نظر کنید :

گفت : «من بدانستم که آب بازی نیست وتو به نادانی ، بچّگان را به باد دادی» (١)

روشنایی دیده مرا در خاک کردی وروشنایی چشم خود را بر باد دادی. آتش غم بر سر من ریختی وآب روی خود ریختی. (٢)

خانه همیشه بر گذرگاه سیل حدثان بوده است ودر معرض طوفان طغیان ظلم. (٣)

پنج. سَجْع (٤) : آوردن واژه های آهنگین در نوشتار یا گفتار ، خواه در کنار هم وخواه به طور طولی دریک جمله یا میان جمله های گوناگون. این آهنگ ، گاه از تکرار واژه های همنوا ومسجَّع پدید می آید؛ گاه از تکرار یک کلمه؛ گاه از توالی یک یا چند حرف؛ و….

سجع ، خود ، بر سه قسم است : متوازی ، متوازن ، ومُطَرَّف.

سجع متوازی (٥) آن است که در آخر دو عبارت یا جمله ، کلماتی قرار گیرند که از نظر وزن وتعداد حروف وحرف رَوی یکسان باشند ، مانند «بشوید» و «بگوید» در این جمله گلستان سعدی :

هر که دست از جان بشوید ، هر چه در دل دارد بگوید.

سجع متوازن (٦) چنان است که کلمات فقط در وزن یکسان باشند ،

مثلِ این جمله از گلستان سعدی :

یک شب تأمّلِ ایام گذشته می کردم وبر عمر تلف کرده حسرت می خوردم.

سجع مُطَرَّف (٧) آن است که کلمات فقط در حرف رَوی یکسان باشند ، امّا وزنشان متفاوت باشد. مثال باز هم از گلستان سعدی :

هر نَفَسی که فرو می رود مُمِدِّ حیات است وچون بر می آید مُفَرِّحِ ذات.

یکی از رموز ماندگاری وتأثیر مناجات ها وزیارات یا دعاهای رسیده از امامان معصوم ما استفاده از همین آهنگ زیبا وسجع مؤثّر در بسیاری از آنها است. برای نمونه ، به بخشی زیبا از زیارتنامه حضرت عسکری (علیه السلام) عنایت کنید :

__________________

١ ـ کلیله ودمنه / ١٠٤.

٢ ـ همان / ٢٣٤

٣ ـ مرزبان نامه.

٤ ـ riming prose.

٥ ـ parallel.

٦ ـ symmetrical.

٧ ـ lop-sided.