درس دوازدهم

درست نویسی واژگانی (١)

برای برگزیدن واژه مناسب ، باید معیارهایی را در نظر داشت که از آن میان ، به سه معیار اشاره می شود :

معیار یکم : اصالت واژه

واژه باید از زبانِ خودی بجوشد وبا اصول آن ناساز گار نباشد ، نه آن که نتیجه تقلیدی نادرست از زبان های دیگر باشد.

یکی از آفات زبان امروز ، همین تقلید نابجا از زبان های دیگر در انتخاب کلمات است. مشخّص ترین وجه این تقلید «گرتِه بَرداری» است. «گَرته» یعنی نمونه. در اصطلاح ، گرته برداری یعنی : «به کاربردن کلمه ای در زبان فارسی به تقلید وپیروی از کاربرد آن کلمه در زبان دیگر ، بدون آن که چنان کاربردی با مختصّات وویژگی های فرهنگ وزبان ما سازگار باشد.»

این آفت در آغاز از «ترجمه» به زبان فارسی راه پیدا کرد. بعضی مترجمان به جای آن که بکوشند معادل های مناسبی برای کلمات یا اصطلاحات زبان های دیگر پیدا کنند ، بی درنگ ترجمه تحت اللّفظی آن را به کار می برند. گاهی این معادل ها با فضای زبان ما بیگانه است ، امّا به دلیل شیوعِ بیماری «کاهلی وسهل انگاری» به زبان وقلم جامعه نیز سرایت می کند. مثلاً بار اوّل ، مترجمی کم توان با این جمله برخورد می کند :

I count on you.

این مترجم در همان برخورد نخست ، جمله مزبور را به این شکل ترجمه می کند :

من روی تو حساب می کنم.

این جمله از لحاظ ترجمه تحت اللّفظی درست است ، امّا آن مترجم نمی اندیشد که در زبان فارسی ،

__________________

١ ـ منبع اصلی) اسداللّه مبشّری : تراز یا روش نویسندگی.