ـ در کلمه پایان یافته به «های غیر ملفوظ» + ان ، هاء به گاف تبدیل می شود : ستارگان.

نکته : های غیر ملفوظ ، های آخری است که تلفّظ نشود. هرگز نباید قواعدِ درباره این «ه» را در کلمات دارای های ملفوظ جاری ساخت؛ همچون : دَه ، دِه ، فَربِه ، فرمانده. مثلاً : فرماندهان درست است ، نه فرماندگان.

اسم جمع (١) اسمی است که بر واحدی دلالت دارد که آن واحد بیش از یک فرد یا شیء را شامل می شود. «اسم جمع» دارای نشانه جمع نیست. مثال : رمه ، لشکر ، مردم. اسم جمع گاه جمع بسته می شود ، مانندِ مردمان. فعل یا ضمیری که برای اسم جمع به کار می رود ، معمولا مفرد وگاه جمع است :

لشکر بعثی پا به فرار نهاد.

مردم برای بازگشایی دلشان به کافه می آیند … بیا به جبهه برویم (٢)

اسم مصدر اسمی است که نتیجه معنای مصدر را نشان می دهد ، بی آن که خود دارای علامت مصدر باشد. امّا مصدر اسمی است که همواره دارای علامت مصدر است. علامت مصدر عبارت است از «ن» بعد از بُن ماضی. مثال : دیدَن ، رفتَن.

حاصل مصدر یکی از ساخت های اسم مصدر است که عبارت است از : «صفت + ی» یا «اسم + ی» ؛ همچون : شادی (نتیجه شاد بودن) ، مَردی (نتیجه مَرد بودن).

دیگر ساخت های مشهور اسم مصدر از این قرارند :

یک. بُن مضارع + ش : دانش.

دو. بُن مضارع + های غیر ملفوظ : گریه.

سه. بُن ماضی + آر : گفتار.

چهار. بُن مضارع + آن : حنابندان.

پنج. اسم + آن : چراغان.

شش. بُن مضارع : دو.

هفت. بُن ماضی + و+ بُن مضارع : گفت وگو.

نکته نگارشی : نویسنده ای که با ساخت های گوناگون اسم مصدر خوب آشنا باشد ، می تواند نوشته خود را از واژه های متنوّع وزیبا سرشار کند.

نقش های اسم

نقشِ اسم یعنی وظیفه ای که اسم در جمله بر عهده دارد. این وظیفه در دانش نح (٣) بررسی می شود ، در

__________________

١ ـ به تفاوتِ اسم جمع و «اسم جمع» دقّت شود.

٢ ـ تا پیروزی / ٧٩ ..

٣ ـ xatnys.

۳۹۱۱