کلماتِ با حروفِ مشخّص شده ، از بیت زیر اقتباس گشته اند :

(حافظ)

نمونه زیر نیز مثالی است برای شیوه «دَرج» :

مقالات ونوشته های بی مغز وجانکاه امروزی را به عنوان فدیه در راه استفاده از فواید عدیده آزادی باید تحمّل کرد. به گفته حافظ :

خار ارچه جان بکاهد ، گل عذر آن بخواهد

سهل است تلخی مِی در جنب ذوق ومَستی (١)

آوردن امثله وحکایت های شیرین

از دیگر شیوه های تنوّع بخشیدن به نوشته ، آوردن امثله وحکایت های شیرین وکوتاه در میان متن است. بسیاری از دانشوران ما ، مطالب ژرف وعالی را در قالب همین امثله بیان کرده اند. نباید پنداشت که بهره گیری از چنین حکایاتی ، به سبب کهنگی وقدمت ، نوشته ما را از حال وهوای امروزی دور می کند. اگر نوشته به زبان امروز سامان یابد ، با چنین آرایه های اصیل وزیبایی ، دلاویزتر ومتین تر جلوه می کند ونه کهنه وقدیم. البتّه باید دقّت ورزید که تمثیل وحکایت استفاده شده ، کاملا با مطلب هماهنگ باشد وهمچون برچسبی نچسب جلوه نکند. به این نمونه بنگرید :

قصّه آن شکارچی را شنیده اید که وقتی دوستش از او پرسید اگر گلّه آهو از زیر پای او رد شد ، چرا یکی را با تیر نزد؟ جواب داد : به هزار ویک دلیل؛ اوّل آن که باروت نداشتم. این توضیح کافی بود که مستمع را از شنیدن دلیل های دیگر بی نیاز کند … وقتی حقوق معلّم مدرسه واستاد دانشگاه از حقوق راننده تاکسی وکلفت ونوکر کم تر باشد ، طبیعی است تنها طبقاتی دنبال این حرفه خواهند رفت که صلاحیت رانندگی یا نوکری را نداشته باشند. (٢)

قابوس نامه ، مرزبان نامه ، کلیله ودمنه ، وگلستان سعدی از به ترین ومناسب ترین نمونه های مجموعه های امثله وحکایات در زبان فارسی اند که نویسنده امروز می تواند از آنها در اثر خود بهره گیرد. بنگرید که از باب نمونه ، هر یک از این سه حکایت کوتاه گلستان چگونه می تواند ضمن تنوّع بخشیدن به نوشته ، در انتقال پیام آن اثرگذار باشد :

یکی را از وزرا ، پسری کودن بود؛ پیش یکی از دانشمندان فرستاد که مَر این را تربیتی می کن

__________________

١ ـ عبّاس اقبال آشتیانی : اهمّ یت مطبوعات ، مجلّهیادگار ، سال اوّل ، شماره پنجم.

٢ ـ آزادی وتربیت / ٢٤١. روشن است که نویسنده مزبور می خواهد به زبان تلخ کنایه واعتراض ، از مشکلات جانکاه معلّمان سخن بگوید وهرگز مرادش آن نیست که از قدر عظیم معلّمان بکاهد.