درس سي ويكم

خوش آهنگی (*)

کلمات هر نوشته باید به گونه ای کنار هم قرار گیرند که صدای خواننده بی اختیار جنبش وتحرّک بیابد وگاه زیر وگاه زبر گردد. البتّه نوع نوشته وموضوع وسبک آن در گزینش این آهنگ بسیار نقش دارد. مثلاً برای نوشته های عارفانه وعاشقانه ، باید آهنگی نرم ولطیف در جمله جاری باشد؛ وبرای نوشته های حماسی باید از آهنگی هیجان انگیز وشورآفرین بهره جُست. در متن زیر ، به خوبی می توان خوش آهنگی وتأثیر گذاری جمله ها را احساس کرد :

همه چیز با زبان حال به ستایش او مشغول است. کشتزارها ، جنگل ها ، تپّه ها ، وماهورها همه از عظمت او سخن می گویند. در هر کرانه نام او طنین انداز است. دریا غرّش کنان بزرگی او را وصف می کند. طبیعت با حق شناسی سرود بخشندگی او را می خواند وآفریدگار خویش را می ستاید … در لرزش هر بیشه ودر زمزمه هر جویبار ، نام او به گوش می رسد. هر بادی که میوزد ، این نام را تا گنبد آسمان که با لطف ومهر او بر بالای ابرها استوار شده ، بالا می برد …. (٢)

در قطعه زیر نیز طنین وآهنگی خاصّ بر جمله ها حاکم است که سبب شده خواننده علاوه بر حَظّ محتوایی ، لذّتی دیداری وشنیداری نیز از خواندن وشنیدن آن ببرد :

حکمت تعلیم است وموعظه تکرار. حکمت برای آگاهی است وموعظه برای بیداری. حکمت مبارزه با جهل است وموعظه مبارزه با غفلت. سر وکار حکمت با عقل وفکر است وسر وکار موعظه با دل وعاطفه. حکمت یاد می دهد وموعظه یادآوری می کند. (٣)

نیز عنایت کنید که در این جمله ، دو بخش چهار واحدی با کسره های متوالی چه طنین مناسبی پدید آورده اند :

__________________

١ ـ * منابع اصلی) خسرو فرشید ورد : درباره ادبیات ونقد ادبی ، ٢ / ٥٦٨؛ سیروس شمیسا : آشنایی با عروض وقافیه.

٢ ـ کلوپستوک؛ برگرفته از : منتخبی از زیباترین شاهکارهای شعر جهان / ٣.

٣ ـ سیری در نهج البلاغه / ١٩٠.