درس سی وهشتم

آشنایی با زبان شناسی (*)

چندی است که در کتب ونیز مُباحثات ادبی ، به دانش زبان شناسی واهمّیتِ یافته های آن در مطالعات ادبی اشاره وگاه چنین وانمود می شود که با گسترش دانش زبان شناسی ، دیگر نباید به سراغ مطالعات ادبی به شیوه سنّتی رفت. آشنایی با دانش زبان شناسی سبب می شود که هم دانشجوی ادب پژوه در مطالعات ادبی بیش تر توفیق یابد واز رهاوردهای آن دانش کمک گیرد؛ وهم دانسته شود که با توسعه ورونق یافتن زبان شناسی ، راه بر ادبیات سنّتی بسته نمی شود؛ بلکه این دو دانش باید دوشادوشِ یکدیگر حرکت کنند وبه هم بهره رسانند. البتّه کتاب حاضر عهده دار مطالعات ادبی است ودر آن ، مجال پرداختن به مباحث زبان شناسی نیست؛ لیکن برای دستیابی به دو بهره مذکور ، مقدّمات زبان شناسی را در این درس ذکر می کنیم؛ به این امید که دانش پژوهان را برای برداشتن گام های بعد در این مسیر برانگیزد.

تعریف زبان شناسی : زبان شناسی یعنی بررسی علمی زبان. این علم در وهله نخست به زبان در مفهوم عامّ آن می نگرد. البتّه هیچ زبان شناسی مدّعی دانستن همه زبان ها نیست؛ زیرا شمار زبان های مختلف جهان را تا ٥٠٠٠ برآورد کرده اند. تفاوت زبان شناسی با علوم دیگری که به زبان می پردازند ، این است که زبان شناسی زبان را برای توضیح خودِ زبان بررسی می کند ، ولی آن علوم زبان را برای توضیح چیز دیگری به کار می گیرند.

زبان شناسی علمی است دارای اصول وقواعد وروش های مبتنی بر مشاهده وتجربه واستقرا ، بر اساس ملاک های صوری وعینی. قطعیت علمی بسیاری از دستاوردهای زبان شناسی در روزگار ما ، آن را به مرز «علوم دقیق» نزدیک کرده است. حتّی برخی از شاخه های علوم انسانی مانند روان شناسی ، جامعه شناسی ، وهنر شناسی ، روش ها واصطلاحات این علم را اقتباس کرده اند.

ارتباط : از زمان تشکیل جوامع ، مهم ترین امر زندگی اجتماعی بشر ایجاد رابطه با همنوعانش بوده

__________________

* منابع اصلی) ابوالحسن نجفی : مبانی زبان شناسی وکاربرد آن در زبان فارسی / ٩ ٤٨؛ کورش صفوی : درآمدی بر زبان شناسی / ٥٤ ٥٦.