٣. سبک اواخر دوره سلجوقی وخوارزمیان : موازنه وسجع وتکلّفات وصنایع بدیع در نثر زیاد شدند.

٤. سبک دوره مغول : در نثر این دوره ، تکلّفات بدیعی زیادتر شدند ولغات عربی مشکل واصطلاحات علمی نیز فزونی گرفتند. این دوره ، دوره اعتلا وشکوفایی نثر فنّی است.

٥. سبک دوره بازگشت ادبی : در این دوره ، تقلید از نثر گلستان سعدی ونثر خوارزمی وتاریخ بیهقی رواج گرفت.

٦. سبک دوره ساده نویسی : در این دوره ، نثر فصیح وساده رواج یافت.

سبک دوره وسبک شخصی

در بررسی دوره های نثر فارسی ، می بینیم که در سَده های آغازین (سوم وچهارم وپنجم) نویسندگان معمولا نثری ساده داشته اند که آن را نثر «مُرْسَل» می نامیده اند. در سَده های ششم وهفتم ، نثر به پیچیدگی گرایید که آن را «مصنوع» یا «فنّی» خوانده اند. میان این دو سبک ، سبک میانه ای است که نه کاملا مرسل است ونه کاملا فنّی. نثر بیهقی از همین قبیل است. این ، نمونه ای از «سبک دوره» (١) است.

امّا ممکن است ضمن مطالعه آثار یک دوره ، به نویسنده ای برخورد کنیم که آثار او از همدوره هایش متمایز باشند وهم ویژگی های مشترک فکری وهم مختصّات زبانی وادبی معین را باز بتابانند. این ویژگی ها نشانگر «سبک شخصی» (٢) اند. سبک شخصی مانند رنگی است که در تمام زوایای آثار یک هنرمند منتشر می گردد. مثلا نویسندگانی همچون بلعمی ، بیهقی ، نصراللّه منشی ، سعدی ، قائم مقام فراهانی ، صادق هدایت ، محمّد رضا حکیمی ، سید مهدی شجاعی ، نادر ابراهیمی ، وشهید سید مرتضی آوینی دارای سبک شخصی اند. منظور این است که چنین نویسندگانی توانسته اند از واژگان ودستور زبان وعناصر دیگر ادبی به گونه ای متمایز استفاده کنند. البتّه مضمون (٣) هم در این میانه تأثیر دارد ، امّا به قول «سارتر» ، مضمون القا کننده سبک است نه حاکم بر آن. (٤)

انواع نثر :

نثر دارای این انواع است نثر خطابی نثر داستانی قطعه ادبی گزارش مقاله اریخ نگاشته شرح حال وزندگی ناه وسرگذشت نامه

__________________

١ ـ period style.

٢ ـ individual style.

٣ ـ subject.

٤ ـ ژان پل سارتر : ادبیات چیست ، ابوالحسن نجفی ومصطفی رحیمی ، زمان ، ١٣٥٦ ، ص ٢١.