درس بيست وششم :

رسایی وگویایی (١) (*)

رسایی وگویایی در هر نوشته ، هنگامی حاصل می شود که بتوانیم معنا را خوب بپروریم. راه های پرورش معانی در زبان فارسی ، متفاوت وپُرگستره اند. از آن میان ، اینک به چند راه اشاره می کنیم.

یک. وصف

وصف (٢) یعنی به کار گرفتن صفات برای بازشناساندن چگونگی یک پدیده.

صفت برچسبی است که ارزش ومحتوای موصوف را بیان می کند وارزش سَنجِ کلمات است. لذا وقتی به کلمه ای متّصل می شود ، باید خصوصیت ودرجه ارزش آن را صحیحاً بازگوید. به هنگام بیان مطلبی ، با آوردن صفت ، در واقع می خواهیم آب ورنگی به موصوف بزنیم ، تا همان احساس را که در ما هست در مخاطب ایجاد کنیم واز زیر قلم زنی الفاظ ، قیافه مشخّص ادراکمان را با وضوح تمام آشکار سازیم. کلمات به منزله توده های سنگی است که به خودی خود شکل وحالتی دارد ، امّا همان طور که نوک تیشه پیکرتراش از توده های سنگ ، شکل منظور را بیرون می آورد وحالت وچگونگی آن را جلوه می دهد ، صفت نیز موصوف را از شکل کلّی ومعمولش درمی آورد؛ خاطره های مشوّش را از آن دور می سازد؛ وحدّ مشخّص حالت وچگونگی آن را نمایان می کند. (٣)

صفت های بکر وبدیع وزیبایی که یک نویسنده می آورد ، به کلامش رنگی خاص می دهند وسیمای اندیشه های او را فروغ وجاذبه ای ویژه می بخشند. به این وصف زیبا وشورانگیز بنگرید :

این مهتاب که غمرنگ می دمد وغروب می کند؛ این هاله که با حالتِ اندوهبار خود ، همچون

__________________

* ـ منابع اصلی تا پایان درس بیست وهفتم) حسین رزمجو : روش نویسندگان بزرگ معاصر / ٣٨ و ١٢٤ ١٢٩.

١ ـ «توصیف» واژه ای است جعلی ونادرست. از این رو ، واژه درست «وصف» (describe) را به کار گرفته ایم.

٢ ـ اسداللّه مبشّری : تراز یا روش نویسندگی ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، ١٣٥٩ ، ص ٤٧ و ٤٨

۳۹۱۱