میشل دو مونتنی ، مقاله نویس فرانسوی (١٥٣٣ ١٥٩٢ م) ، واژه «مقاله» را ساخت وآن را عنوان مجموعه مقالات خود ساخت که در ١٥٨٠ م منتشر شد. این واژه برگرفته از واژه ای لاتینی به معنی «تلاش» (١) است ومونتنی به این دلیل آن را برگزید که نشان دهد نوشته هایش حاصل تلاش ها وکوشش های او به منظور نمایش تجربیات واندیشه های وی هستند. البتّه پیش از مونتنی ، مقاله های فراوان در موضوعات گوناگون پدید آمده بود که خاستگاه برخی از آنها را باید در یونان وروم باستان وآثار غنی مسلمانان جست.
الکساندر پوپ ، شاعر وطنزنویس انگلیسی (١٦٨٨ ١٧٤٤ م) ، نیز عنوان مقاله را برای نوشته های مفصّل ومنظوم خویش ، مانند «مقاله ای درباره نقد» و «مقاله ای درباره انسان» ، برگزید. امّا نگارش مقاله منظوم پس از سده هجدهم میلادی ، چندان اقبال نیافت ورفته رفته بر افتاد. از اوایل سده هجدهم میلادی ، با تلاش ها وکوشش های پیگیر جوزف ادیسن ، شاعر ومنتقد ومقاله نویس انگلیسی (١٦٧٢ ١٧١٩ م) وریچارد استیل ، نمایشنامه نویس ومقاله نویس انگلیسی (١٦٧٢ ١٧٢٩ م) ، مقاله نویسی وارد عرصه مطبوعات شد. چندی بعد با پیدایی وگسترش انواع گاهنامه ها ، مقاله نویسی رونق بیش تری یافت. از همین سال ها (اوایل سده نوزدهم میلادی) ، مقاله نویسی در جرگه ادبیات درآمد ودر پی آن ، بسیاری از چهره های شاخص ادبی به مقاله نویسی رو آوردند.
مقاله نویسی در زبان فارسی پیشینه ای بس طولانی دارد؛ با این توضیح که این نوع نوشته ها را پیشینیان «رساله» می خواندند؛ امّا پس از پیدایی مجلّه وروزنامه ، مقاله نویسی به مفهوم نو آن رونق گرفت واز آن پس ، گروهی به مقاله نویسی پرداختند.
دو. شرایط مقاله نویسی
یکم. احاطه به موضوع مقاله.
دوم. صداقت وحسن نیت که شرط قلم زدن محقّقانه ومنصفانه است.
سوم. در نظر گرفتن مصلحت های جامعه ، ونه منافع فرد یا گروه خاص.
چهارم. گشودن گرهی از گره های علمی ، اجتماعی ، و… از طریق گزینش موضوعاتی که طرح آنها در جامعه دردی را دوا می کند.
سه. مراحل نگارش مقاله
یکم. یافتن موضوع : این کار ، باید پس از تأمّل کافی وبا اندیشه گره گشایی وخدمت صادقانه صورت پذیرد ، نه به صرف تفنّن یا پاسخ گفتن به سفارشی …
__________________
١ ـ exagium
