از این رو ، جمله مزبور را فقط به شکل مفهومی باید ترجمه کرد ، یعنی :

او چپ چپ نگاهم کرد.

از میان سه گونه ترجمه بالا ، معمولاً باید از ترجمه کلمه به کلمه پرهیز کرد. همچنین در بیش تر متون وجمله ها ، باید از نوع دوم یعنی ترجمه جمله به جمله استفاده کرد. تنها در موارد خاص که انتقال مفهوم مستلزم تصرّف در موادّ جمله است ، باید از نوع سوم یعنی ترجمه مفهومی بهره بُرد. پس عمده کار مترجم توانا ، ترجمه جمله به جمله است وافراط در ترجمه آزاد سبب می شود که مترجم از اصلِ مهمّ «امانتداری در ترجمه» عدول ورزد.

اکنون در سه نمونه از آیات قرآن کریم ، نقش وتأثیر ترجمه را ملاحظه کنید. آیا ترجمه «کلمه به کلمه» (= ک) در انتقال مفهوم آیه به فارسی زبانان مناسب تر است یا ترجمه جمله به جمله (= ج)؟ کدام زیباتر است؟ کدام با فضای زبان مقصد (= فارسی) سازگارتر است :

اِعْمَلوا آلَ داودَ شُکراً. (سبأ / ١٣)

ک : انجام دهید ای خاندان داوود شکر را.

ج : ای خاندان داوود! شکرگزار باشید.

وَیقُولُون مَتی هَذا الوَعدُ إن کُنْتُمْ صادِقین. (سبأ / ٢٩)

ک : وگویند چه هنگام است این وعده اگر هستید راستگویان.

ج : ومی گویند : «اگر راست می گویید ، این وعده چه وقت است؟»

والّذینَ یسعون فی آیاتنا مُعاجِزین اولئک فی العَذابِ مُحضَرون. (سبأ / ٣٨)

ک : وآنان که می کوشند در آیت های ما به عجزآرندگان آنانند در عذاب احضارشدگان.

ج : وکسانی که در [ابطال] آیات ما می کوشند که [ما را به خیال خود] درمانده کنند ، آنانند که در عذاب احضار می شوند.

مراحل اصلی ترجمه

با توجّه به توضیحات گذشته ، می توان گفت که کار ترجمه دارای پنج مرحله است. این پنج مرحله باید به ترتیب ودقّت پشت سر نهاده شوند تا کار ترجمه به درستی صورت پذیرد؛ هر چند که برای مترجمان حرفه ای این مراحل در هم آمیخته وغیر قابل انتزاع هستند.

یک. تحلیل دستوری

برای ترجمه ، باید ابتدا به تحلیل دستوری متن مبدأ پرداخت. مثلاً تا ندانیم که یک جمله ساده است یا مرکّب ، پایه است یا پیرو ، و… هرگز نمی توانیم تصویری روشن از متن به دست آوریم. در یک جمله