٢. ذوق ادبی : از این جنبه ، مکان قید به همان شکل که در جمله مزبور آمده مناسبترین است.

٣. سَبْک نوشته : اگر نوشته از نوع مقالات ومطالب علمی باشد ورنگ خاصّ ادبی نداشته باشد ، مکان قید به همین شکل مناسب است. ولی اگر چینش غیر مستقیم وسَبْک شکسته ونزدیک به گویش ونگارش محاوره ای مُراد باشد ، مکان قید تغییر می یابد. مثلاً آهنگ جمله زیر با نوشته ای از نوع اخیر ، مناسب تر است :

در حیات رسول خدا ، هجرت صورت گرفت ، آن همچند بار.

٤. تأکید در نظر نویسنده : از این نظر ، مکان قید تابع مُراد نویسنده است. اگر تأکید بر تعداد باشد ، قید مزبور در آغاز آن جمله می آید. اگر تأکید بر تعداد به ضمیمه رخ دادن عمل در دوران زندگی پیامبر گرامی باشد ، قید در همان مکان می آید که نویسنده آورده است. اگر تأکید بر هجرت باشد ، قید ، بی درنگ پیش از فعل می آید.

اقسام جمله از لحاظ پیام (= وجوه جمله)

یک. خبری = جمله ای که به یکی از صورت های اِخباری یا التزامی ومثبت یا منفی ، درباره تحقّق کار یا حالتی سخن می گوید :

دست راستش را بالا آورد که ماه تابان بود. (١) (صورتِ اِخباری مثبت)

شاید به خوابِ شیرین ، فرهاد رفته باشد (٢) (صورت التزامی مثبت)

دو. پرسشی = جمله ای که به وسیله آن ، ظاهراً یا حقیقتاً درباره اَمری پرسش شود :

ای استاد! تو کدام گُل بودی که رایحه ات به هر بار بوییدن خوش تر می شد؟ (٣) (پرسش حقیقی)

جمله هایی که فقط ظاهر پرسشی دارند ودر حقیقت پرسشی نیستند ، معمولاً حالت اِنکاری دارند (استفهامِ انکاری) ؛ آن هم انکاری که آمیخته با نوعی اعتراض است :

هَلْ تَسْتَوِی الظُّلُماتُ وَالنُّورُ؟ (٤)

آیا تاریکی ها ونور یکسان هستند؟

در «استفهامِ اِنکاری» ، سؤال کننده در جست وجوی جواب نیست ، بلکه تنها می خواهد مخاطب را به تأمّل برانگیزد.

__________________

١ ـ سفر ششم / ٦٦.

٢ ـ مصراعی از غزل مشهور وماندگار «حزین لاهیجی» با مَطْلعِ «ای وای بر اسیری کز یاد رفته باشد …».

٣ ـ بشارت / ٢٢.

٤ ـ رَعد / ١٦.