٤٩ ـ مفرد وجمع را به درستی بیاوریم

بعضی نهادها در حقیقت مفردند ، امّا معمولاً فعل جمع برایشان به کار می رود. به عکس ، بعضی نهادها جمع هستند ، ولی با فعل مفرد می آیند. درباره دسته دوم ، در نکته نوزدهم سخن گفته شد. درباره دسته اوّل باید گفت کلمات «هرکدام» ، «هر یک» ، ومانند آنها معنای مفرد دارند وباید فعل مفرد برایشان آورده شود. پس چنین جمله ای نادرست است :

هر یک از عالِمان بزرگ ما نمونه تقوا بوده اند [بوده است].

همچنین آن گاه که چند فردِ نهاد با «یا» از هم جدا می شوند ، باید فعل مفرد به کار بُرد :

حسن یا حسین (علیهما السلام) سِبط پیامبر نامیده می شود.

امّا اگر از حرف «و» استفاده شود ، فعل جمع به کار می رود :

حسن وحسین (علیهما السلام) سِبط های پیامبر نامیده می شوند.

همین حالت در مورد حرف های «با» و «و» صادق است :

پیامبر (صلی الله علیه وآله) بایارانش به عیادت علی (علیه السلام) رفت.

پیامبر (صلی الله علیه وآله) ویارانش به عیادت علی (علیه السلام) رفتند.

٥٠ ـ «هر» و «هیچ» را بجا به کار بَریم

آن گاه که فعل جمله منفی است ، باید ترکیب کلّی جمله نیز منفی باشد. مثلاً «هرگونه» برای جمله مثبت به کار می رود ودر جمله منفی جایی ندارد؛ وبه عکس.

به این جمله عنایت ورزید :

پزشکان نهایت لطف را به سهراب داشتند واز هرگونه مراقبتی فرو نمی گذاشتند. (١)

از آن جا که فعل جمله منفی است ، باید سیاق وترکیب جمله هم منفی باشد. پس یکی از دو شکل زیر صحیح است :

… واز هیچ گونه مراقبتی فرو نمی گذاشتند.

… وهرگونه مراقبتی را برایش انجام می دادند.

__________________

١ ـ سهراب ، مرغ مهاجر / ١١٤.