طول سالیان ، به گونه ای منظّم مضبوط گردد تا در مرحله تهیه طرح از آن بهره وری شود.

(٢) تهیه طرح : طرح چهارچوبی است برای نوشته که در آن ، چشم انداز راه آینده نویسنده روشن می شود. این چهارچوب همانند یک فهرست تفصیلی است ، با این تفاوت که فهرست پس از آماده سازی نوشته گرد می آید وطرح ، پیش از آن. حاصل تأمّلات نویسنده در باره موضوع ومسائل پیرامون آن ، در طرح متجلّی می شود. تنظیم طرح بر این اصل استوار است که هر نوشته خوب نیازمند یک «پِیرنگ» است. پیرنگ (١) رابطه علّی ومعلولی وارتباط منطقی میان اجزای هر اثر را تأمین می کند. این ارتباط بایدبه گونه ای باشد که بفهمیم از کجا شروع می کنیم وبه کجا می رویم وچرا می رویم. در همان مثال مورد نظر (بُعد اجتماعی اسلام) پس از طرح سؤال های اصلی وجست وجو در پاسخ های آنها که به مرحله «تفکّر» مربوط می شد ، اکنون نوبت پی ریزی طرح است. مثلاً نویسنده ممکن است در نتیجه آن تأمّلات ، به چنین نظام وپیرنگی برسد : (٢)

ـ دین ، اجتماعی است ، نه فردی.

ـ اسلام ، دین اجتماعی است.

ـ مسلمانان از بُعد اجتماعی اسلام غافل مانده اند.

این چهارچوبِ نخستین در تأمّلی بیش تر به اجزایی تقسیم می شود که البتّه باید میان آنها رابطه علّی ومعلولی وکلّی وجزئی برقرار باشد. به بعضی از این اجزا اشاره می کنیم :

ـ دین ، اجتماعی است ونه فردی :

انسان موجودی است اجتماعی.

دین ، برنامه زندگی انسان در جهان است.

ـ اسلام نیز اجتماعی است ونه فردی :

اسلام دارای احکام ودستورهای اجتماعی است.

احکام فردی اسلام با احکام اجتماعی آن ارتباط کامل دارد.

پیشوایان اسلام سیره اجتماعی داشته اند.

ـ مسلمانان از بُعد اجتماعی اسلام غافل مانده اند :

چرا مسلمانان به عزلت گراییده اند؟

چگونه می توان با این انحراف مبارزه کرد؟

به تدریج ، این چهارچوب جزئی گسترش می یابد وجزئی تر می شود. باز باید به همان ارتباط منطقی کاملاً توجّه داشت. مثلاً ذیلِ این عنوان که «چرا مسلمانان به عزلت گراییده اند» می توان این محورها را نگاشت :

__________________

١ ـ این اصطلاح در داستان معمول است

٢ ـ اقتباس از بعد اجتماعی اسلام