گمنامى است يادگارى است از آن روز وگواهى است كه چگونگى وضع ناهنجار آن وقت را نشان مى دهد پس از اين دوره در اوايل قرن چهارم هجرى فلسفه توسط ابى نصر فارابى احيا شد ودر اوايل قرن پنجم در اثر مساعى فيلسوف معروف بوعلى سينا فلسفه توسعه كامل يافت ودر قرن ششم نيز فلسفه اشراق را شيخ سهروردى تنقيح نمود وبهمين جرم نيز به اشاره سلطان صلاح الدين ايوبى كشته شد وديگر پس از آن داستان فلسفه از ميان اكثريت برچيده شد وفيلسوفى نامى به وجود نيامد جز اين كه در قرن هفتم در اندلس كه در حاشيه ممالك اسلامى واقع بود ابن رشد اندلسى به وجود آمد ودر تنقيح فلسفه كوشيد. (١)
كوشش پايدار شيعه در فلسفه وسايرعلوم عقليه
شيعه چنان كه در آغاز ، براى پيدايش تفكر فلسفى عاملى مؤثر بود در پيشرفت اين گونه تفكر وترويج علوم عقليه نيز ركنى مهم بود وپيوسته بذل مساعى مى كرد واز اين روى با اين كه با رفتن ابن رشد ، فلسفه از ميان اكثريت تسنن رفت هرگز از ميان شيعه نرفت وپس از آن نيز فلاسفه اى نامى مانند خواجه طوسى وميرداماد وصدر المتألهين به وجود آمده يكى پس از ديگرى در تحصيل وتحرير فلسفه كوشيدند.
هم چنين در ساير علوم عقليه كسانى مانند خواجه طوسى وبيرجندى وغير ايشان به وجود آمدند.
همه اين علوم وبه ويژه فلسفه الهى دراثر كوشش خستگى ناپذير شيعه پيشرفت عميق كرد چنان كه با سنجش آثار خواجه طوسى وشمس الدين تركه وميرداماد وصدر المتألهين با آثار گذشتگان روشن است.
__________________
(١) مطالب فوق را از اخبار الحكماء ووفيات وساير كتب تراجم بايد به دست آورد
