درس هجدهم :

تنظیم پاراگراف ها (*)

مهم ترین اصل در تنظیم متنِ نوشته ، پاراگرف بندی است. از این رو ، مناسب است که درباره شیوه تنظیم پاراگراف های متن نکاتی را تذکّر دهیم.

پاراگراف (= بَند) کوچک ترین واحد بافتاری هر نوشته است. پاراگراف ، تنها مجموعه ای از جمله ها نیست (١) ، بلکه در حقیقت ، مجموعه ای است از افکار ومطالبی که نویسنده در ذهن دارد. پاراگراف ، انشای مختصری است که نویسنده اندک اندک آن را گسترش می دهد تا به صورت انشایی واحد درآورَد. کوتاهی یا بلندی هر پاراگراف ، تابع اندیشه ها وروش نویسنده در گسترش آنها است. معمولا هر قدر موضوع نگارش پیچیده باشد ، پاراگراف ها طولانی تر می شوند.

اصولا باید هر پاراگراف را با عبارتی آغاز کرد که به انتقال اندیشه از پاراگراف قبلی به پاراگراف بعدی یاری برساند. در تنظیم پاراگراف ها ، دو عامل بسیار مؤثّرند : یکی داشتن فکری منطقی ورعایت نظم وترتیب در تفکّر واستدلال؛ ودیگری مراعات صورت ظاهری مجموعه نوشته. هنگامی که خواننده به انبوهی از جمله های پیاپی می نگرد ، ملول می گردد. امّا اگر همین انبوه را به پاراگراف هایی تقسیم کنیم ، هم بر رغبت او برای خواندن نوشته می افزاییم وهم فهم مطلب را برایش آسان تر می کنیم.

پاراگراف ها همانند حلقه های یک رشته زنجیرند که پیایی می آیند تا کلام را انسجام بخشند. هر یک از پاراگراف ها با یک یا چند جمله مرتبط ، جنبه ای از مطلب اصلی را می پروراند. در هر پاراگراف ، مطلب اصلی از جهتی وبه نوعی ، از توضیح یا تفسیر یا تأیید بهره مند می شود.

در هر پاراگراف ، عبارت ها واندیشه های طرح شده باید دارای نظم وآراستگی خاص باشند ، به گونه ای که از نظم آنها بتوان به اهمّیت وجایگاه هر کدام پی برد. این نظم وآراستگی ، خود ، دارای شیوه ها وگونه هایی است؛ ولی به هر حال ، باید به خواننده امکان دهد که با قدری تلاش منطقِ نوشته را

__________________

* ـ منبع اصلی) احمد سمیعی : آیین نگارش / ٧٨٨١.

١ ـ. به ندرت ، ممکن است پاراگراف تنها از یک جمله تشکیل شده باشد.