درس يكم

آغازِ راه

پیام وآیین نوشته

با آنکه همه اجزای نوشته همچون تار وپود یک قالی در هم تنیده اند ، می توان به هنگام نقد وارزیابی آن ، دو اقلیم را از هم بازشناخت؛ یکی گستره محتوا وپیام ، ودیگری قلمرو قالب وآیین. از این رو ، می توان ویژگی های نوشته خوب را نیز در این دو قلمرو ارزیابی کرد : پیام (محتوا) وآیین (قالب).

البتّه پیام هر نوشته را می توان از جنبه های مختلف بررسی کرد. یکی از تقسیم بندی های مناسب وکاربردی ، تقسیم پیام به چهار لایه معنایی (١) است. در این تحلیل ، خواننده باید به هنگام مطالعه آثار ادبی چهارلایه معنایی را در آنها جست وجو کند :

ـ معنای ظاهری.

ـ معنای اخلاقی.

ـ معنای تمثیلی یا نمادین.

ـ معنای روحانی یا عرفانی که متضمّن حقیقتی جاوید است.

هنگامی می توان اثر ادبی را از لحاظ پیام ومحتوا موفّق دانست که این چهار لایه معنایی در آن ، به طور متوازن حضور داشته باشند ومفهومی اصیل وارزشمند را بیان کنند.

١. ویژگی های نوشته خوب از حیث پیام

یک. تناسب با مقتضیات زمان

نوشته خوب باید با نیازهای روزگار خود همساز ودمساز باشد. گذشته از اصول ثابت اعتقادی وبرخی احکام عملی که در همه روزگاران ثابتند ، دیگر اصول وفروع را باید به تناسب مقتضیات زمان دریافت وبه خواننده انتقال داد.

__________________

١ ـ four levels of meaning.