درس پانزدهم :

درست نویسی واژگانی (٤) (*)

پیش از آوردن فهرست غلط های رایج ، خوب است در رفع یک مایه نگرانی بکوشیم. آن مایه نگرانی این است : «اگر بخواهیم از غلط های رایج پرهیز کنیم ، شاید مجبور شویم که اصلاً سخن نگوییم ومطلب ننویسیم.» حقیقت این است که اگر کسی از آغاز نویسندگی توجّه داشته باشد که غلط نگوید وننویسد ، هرگز در آینده دچار وسواس ودلهره نمی شود. البتّه ممکن است حتّی افراد بسیار دقیق نیز گاه به خطای گویشی ونگارشی دچار شوند؛ امّا تفاوت است میان گهگاه نادرستی وهمواره نادرستی. هدف ما از آوردن فهرست غلط های رایج این است که هشیاری وآگاهی نویسندگان جوان را در استفاده از واژه ها وتعبیرها بیفزاییم. اگر از آغاز ، نویسندگان با این گونه هشیاری ها خو بگیرند ، دیگر دچار آن نگرانی نخواهند شد. کلمه (یا ترکیبی) که در این فهرست آمده است ، معمولاً در یکی از هشت دسته زیر جای می گیرد :

١. اصل آن ساختگی ونادرست است : آبدیده ، اتراک ، اتوشویی ، اثاثیه ، اثرات ، نظرات ، نفرات ، اداره جات ، ایفاد می گردد ، اقلاًّ ، اکثراً ، بیدارخوابی ، هر از گاه ، میادین ، میوه جات ، شکم خوارگی ، فوق الذّکر ، اقشار ، معاریف ، خَجول ، و….

٢. تلفّظ یا ضبط رایج آن نادرست است : آخَر ، اضغاث واحلام ، باربُردار ، بارُم ، بیت المقدّس ، عِمران ، پلاکارت ، تَرخان ، جدّ وآباد ، سِبِر ، میزِگرد ، و….

٣. بخشی از آن زاید وحشو است : آخرین ، آنچه که ، اگر چنانچه ، انس نسبت به کتاب ، مفید فایده ، ایدئولوژیکی ، به همراه ، همکلاسی ، قدیمی ، ضروری ، صمیمی ، و….

٤. آنچه مخصوص عربی است ، به واژه غیر عربی پیوسته است : آزمایشات ، ایلات ، آشناییت ، بازرسین ، چهرتاً ، تلفناً ، حسب الفرموده ، نمرات ، رهبریت ، پاکات ، و….

٥. ساختار آن با قواعد دستور زبان ناسازگار است : آموزش های لازمه ، بدهی های معوّقه ، متون

__________________

١ ـ منابع اصلی) ابوالحسن نجفی : غلط ننویسیم; حسن عرفان : فرهنگ غلط های رایج.