دوم. تفکّر درباره موضوع وتنظیم طرح : در این مرحله ، باید اندیشید که چه وجوهی از موضوع را باید شکافت؛ از کجا باید شروع کرد وبه کجا ختم نمود؛ چه شواهدی را باید ارائه کرد؛ وچه دستاوردی در نظر است. در این گام ، باید بسیار دقّت داشت که مصالح دینی وفرهنگی بر هر ملاحظه دیگری مقدّمند. لحاظ کردن این مصالح ، نه تنها «خود سانسوری» نیست ، بلکه عین آزادگی است : آزادگی از بند میل های شخصی وشهرت طلبانه ای که همواره موج انگیزی را خوش می دارند ، گرچه آن موج بنیان دوست را براندازد وکشتی دشمن را به پیش بَرَد!
سوم. یادداشت برداری از منابع : اینک باید نکته های مهمّی را که بعداً در مقاله چیده می شوند ، از منابع گوناگون ، وگاه از گنجینه ذهن خویش ، فراهم آورید. ثبت نشانی دقیق منابع را هرگز فراموش نسازید ، زیرا نویسنده امین کسی است که نام منابع مورد استفاده را با کمال انصاف ذکر نماید.
چهارم. تنظیم واصلاح یادداشت ها : در این مرحله ، یادداشت های پراکنده کنار هم قرار می گیرند وپیش نویس متن مقاله از چینش آنها پدیدار می شود. ترتیب منطقی ونظم ساختاری هرگز فراموش نشود.
پنجم. تهیه متن نهایی مقاله : ویرایش وبازنگری پیش نویس وتهیه متن پاک نوشته سبب می شود که هم نویسنده اطمینان یابد کاری منطبق با میزان های نگارشی وویرایشی انجام داده است وهم بررسان مقاله بسیار زودتر وراغبانه تر در آن بنگرند وآن را از نظر تأیید خویش بگذرانند.
ششم. تعیین عنوان : خوب است در تعیین عنوان شتاب روا نداریم وآن را به همین مرحله واگذاریم؛ زیرا پس از احاطه یافتن به متن خویش ، بِه تر می توانیم عنوانی گویا ودرخور برای آن برگزینیم. عنوان باید آیینه مقاله ، کوتاه ، آهنگین وپرطنین ، روان وشیوا ، وغیر مقلّدانه باشد.
چهار : حجم وگستره مقاله
معمولا مقاله هر چه کوتاه تر باشد ، خوانندگان بیش تری را به خود جلب می کند. با این حال ، گاه مصالحی ایجاب می کنند که مقاله حجمی زیاد بیابد. روی هم رفته ، حجم یک مقاله به این عوامل بستگی دارد :
موضوع مقاله : مثلا موضوعات علمی معمولا حجمی بیش تر می طلبند.
سطح مخاطب : برای مخاطبان ساده فهم تر ، باید مقالات کوتاه تر نوشت.
مجموعه ای که مقاله در آن چاپ می شود : جُنگ ها ونشریات تخصّصی ، مقالاتی بلندتر دارند.
ویژگی های زمانی ومکانی در تاریخ درج مقاله : گاه عوامل اجتماعی وسیاسی خاص ایجاب می کنند که مقاله ای گسترده تر شود.
