دو. جمله مرکّب = جمله ای که دارای بیش از یک فعل است :

آوای کوکوی ساعت دیواری اتاق از خانه اش در آمد ویازده بار نواخت. (١)

نکته نگارشی : هیچ زبانی از کاربرد جمله های مرکّب بی نیاز نیست. با این حال ، باید کوشید که جمله های مرکّب ، مختصر وروان باشند وطولانی وپیچیده نشوند. در مجموع ، مناسب تر است که طول یک جمله از دو سطر تجاوز نکند.

اقسام جمله مرکّب

یک. ترکیب شده از جمله های کامل

ومی دانستیم که با نخستین چراغ ، شادی ها همه باز خواهند گشت وما بازخواهیم خندید. (٢)

دو. ترکیب شده از جمله های ناقص وکامل

جمله ناقص آن است که به تنهایی دارای معنایی روشن وکامل نیست ومعمولا به شکل جمله پیرو (٣) به کار می رود. در این حال ، جمله کامل را جمله پایه می نامند. در این مثال ، جمله یک خطّی پیرو ودو خطّی پایه است :

پیش چشم آنان که کلمات پیامبر را می شنیدند ، منظره باغ هایی جلوه کرد که در فرو دستِ آنها ، جویباران جاری است. (٤)

جمله پایه مقصود اصلی نویسنده را بیان می کند ، امّا جمله پیرو به جمله پایه وابسته است ومعمولا مفهومی از قبیل علّت ، شرط ، نتیجه ، زمان ، ومکان را به آن می افزاید. جمله پیرو همواره ناقص است ومعمولا با حرف ربط می آید. جمله پیرو گاه پیش وگاه پس از جمله پایه قرار می گیرد.

جمله معترضه

جمله معترضه جمله ای است که حذف آن به مفهوم اصلی جمله آسیب نرساند. این گونه جمله معمولا مفهومی از قبیل دعا ، آرزو ، یا توضیح را به مفهوم اصلی جمله می افزاید وباید آن را بین دو خطّ تیره قرار داد :

جمهوری اسلامی عمرش دراز باد ثمره خون شهیدان است.

__________________

١ ـ یک سبد گل محمّدی / ٢٦.

٢ ـ بار دیگر شهری که دوست می داشتم / ٦٦.

٣ ـ شایسته است که به جای «جمله پیرو» ، «عبارت پیرو» گفته شود ، زیرا جمله آن است که دارای معنای مستقل وکامل باشد. ما در این جا از روش عموم دستورنویسان پیروی کرده ایم.

٤ ـ بهشت ارغوان / ٨٣.

۳۹۱۱