است هر کس نگاه به آن خانه کند می گويد چه زيباست ولی اين جای خالی را دارد من همان خشت آخرم و پيامبران همگی به من ختم شده اند.(١)

امام صادق عليه‌السلام فرمود: حَلَالُ مُحَمَّدٍ حَلَالٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.(٢) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ خَتَمَ بِنَبِيِّكُمُ النَّبِيِّينَ فَلَا نَبِيَّ بَعْدَهُ أَبَدا «خداوند با پيامبر شما پيامبری را ختم فرمود بنابراين پيامبری بعد از او نخواهد بود».(٣)

پيامبر اکرم ضمن خطبه ای چنين فرمود: أَنَا خَاتَمُ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْحُجَّةُ عَلَى جَمِيعِ الْمَخْلُوقِينَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِين «من آخرين پيامبر و فرستاده شده الهی و حجت بر تمام مخلوين اهل آسمانها و زمين هستم».(٤)

از علی عليه‌السلام از خطبه ٩١ نهج البلاغه نقل شده که فرمودند: حَتَّى تَمَّتْ بِنَبِيِّنَا مُحَمَّد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حُجَّتُهُ وَ بَلَغَ الْمَقْطَعَ عُذْرُهُ وَ نُذُرُهُ «تا اينکه خداوند به پيامبر ما حضرت محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حجتش را به پايان رسانيد و تمام دستورات لازم را برايشان بيان نمود».

و در خطبه ١٧٣ در توصيف پيامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنين می خوانيم: أَمِينُ وَحْيِهِ وَ خَاتَمُ رُسُلِهِ وَ بَشِيرُ رَحْمَتِه «محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم امين وحی خدا و خاتم رسولان و بشارت دهنده رحمت اوست».

فلسفه خاتميت

ممکن است سوال شود با اينکه جامعه بشری دائما در حال تحول و دگرگونی است چگونه می شود با قوانين ثابت و بدون تغيير پاسخگوی نيازهای جامعه بوده و چگونه می شود پيامبر اسلام خاتم پيامبران باشد و

__________________

(١) نقل از تفسير مجمع البيان مرحوم طبرسی.

(٢) اصول کافی، جلد ١، صفحه ٥٨.

(٣) همان منبع، صفحه ٢٦٩.

(٤) مستدرک الوسائل، جلد ٣، صفحه ٢٤٧.

۲۳۷۱