کتاب «الهدایة في النحو» کتابی است در علم نحو که در آن مسائل مهم نحوی بر ترتیب کتاب الکافیة (نوشته ابن حاجب) نگارش یافته است.
در مورد نویسنده آن اختلاف نظر وجود دارد، برخی او را ابوحیان اندلسی، بعضی زبیر بصری، بعضی ابن درستویه و برخی، دختر ابن حاجب دانسته‌اند.
نویسنده مسایل علم نحو را بدون آنکه ادله آن را بیان کند مطرح کرده تا ذهن خواننده مشوش نشود.
گزارش محتوا
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه، سه مقصد و يك خاتمه است.
در مقدمه كه به تعاريف و ترسيم حدود اختصاص يافته است ، ابتدا علم نحو و در ادامه، اسم و علامات آن، فعل و مشخصات آن و حرف و علامات و فوايد آن تعريف شده و سپس به كلام و اقسام آن، پرداخته شده است.
مقصد اول در اسم، مقصد دوم در فعل و مقصد سوم در حرف مى‌باشد.
مؤلف در هركدام از اين اقسام سه‌گانه، بعد از تعريف، به اقسام آن از منظرهاى متفاوت پرداخته است.
در قسم اول كه اسم است، مؤلف ابتدا مرفوعات، سپس منصوبات و... را مى‌شمارد و احكام هريك را بيان مى‌كند.
مقصد دوم كتاب، پيرامون فعل است. مؤلف بعد از اينكه فعل را بر سه قسم ماضى، مضارع و امر تقسيم مى‌كند، هركدام را به همراه احكام و عوامل آن توضيح مى‌دهد.
مقصد سوم كتاب در مورد حرف مى‌باشد. مؤلف با برشمردن اقسام هفده‌گانه آن كه برخى از آنها عامل و برخى ديگر غير عامل هستند، به خصوصيات و اقسام آن مى‌پردازد.
مؤلف، با ذكر مثال‌هايى از قرآن، روايات، اشعار و... در هر قسم از اقسام فوق، مطلب را به‌خوبى روشن مى‌كند.
وضعیت نشر
نسخه حاضر از کتاب الهدایه فی النحو بدون تحقیق بوده و در ضمن کتابهایی که در کتاب جامع المقدمات گردآوری شده است آمده است و توسط موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین به چاپ رسیده است.
