٣ ـ نمونه سوم، آياتی که می گويد انسانها از قبرها بر می خيزند، روشن است که قبرها جايگاه جسم انسانهاست البته در نزد دانشمندان اسلام مسلم است که بازگشت جسم بدون روح ممکن نيست (جسم بی روح همان مرده است). در نتيجه آياتی از اين قبيل دليل روشنی بر معاد جسمانی و روحانی است: وَأَنَّ السّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيبَ فيها وَأَنَّ اللَّـهَ يَبعَثُ مَن فِي القُبورِ (شکی در قيامت نيست و حتما خداوند تمام کسانيکه در قبرها هستند زنده می کند) (١) و سوره يس آيه ٥١ ـ ٥٢ و آيات ديگر.

٤ ـ آياتی که از انواع نعمتهای مادی بهشت (ميوه ها ـ نهرها ـ خوردنيها و نوشيدنيها ـ لباسهای مختلف و انواع لذائذ جسمانی ديگر) سخن می گويد. البته لذتها و نعمتهای بهشت منحصر به ماديات نيست و لذائذ معنوی و روحی فراوانی دارد که در بحث بهشت ان شاء الله خواهد آمد، ولی آياتی از قبيل آنچه در سوره الرحمن آمده به وضوع می فهماند که معاد هم جسمانی و هم روحانی است و برای روح و جسم لذائذی هست. درست است که نعمتهای بهشتی با آنچه در دنيا است فرق دارند و خيلی عالی تر است ليکن همه دليل معاد جسمانی و روحانی است.

٥ ـ آياتی که از انواع کيفرها و عذابهای مختلف مجرمان سخن می گويد که بسياری از آنها بر جسم است اين آيات در قرآن فراوان است که به چند آيه اشاره می کنيم:

يَومَ يُحمىٰ عَلَيها في نارِ جَهَنَّمَ فَتُكوىٰ بِها جِباهُهُم وَجُنوبُهُم وَظُهورُهُم (روزيکه آنها را در آتش جهنم گرم و سوزنده کرده و با آنها صورتها و پهلوها و پشتهايشان را داغ می کنند). (٢)

يَومَ يُسحَبونَ فِي النّارِ عَلىٰ وُجوهِهِم ذوقوا مَسَّ سَقَرَ (در آن روز که در آتش

__________________

(١) سوره حج، آيه ٧.

(٢) سوره توبه، آيه ٣٥.