الأمر الثاني عشر
أنّه لا فرق في احتمال خلاف الحالة السابقة بين أن يكون مساوياً لاحتمال بقائه، أو راجحاً عليه بأمارة غير معتبرة.
تنبيه دوازدهم:
شيئى كه در سابق به آن يقين داشتهايم، وقتى در زمان لاحق به اين شيء نگاه مىكنيم، از سه حالت خارج نمىباشد:
حالت اول: نسبت به شيء علم يا ظن معتبر داريم.
در اين صورت همه مىگويند جاى استصحاب نمىباشد، بلكه به علم يا ظن معتبر عمل مىكنيم.
حالت دوم: نسبت به شيء شك داريم. دو احتمال مساوى مىدهيم يعنى ۵۰ درصد يك احتمال و ۵۰ درصد احتمال ديگر.
در اين صورت بلا شك جاى استصحاب مىباشد.
حالت سوم: نسبت به مرتفع شدن شيء ظن غير معتبر داريم، مثلا از راه قياس يا استحسان به اين نتيجه مىرسيم كه ۷۰ درصد احتمال مىدهيم شيء مرتفع شده است.
محل بحث در تنبيه دوازدهم: آيا با وجود ظن غير معتبر به ارتفاع شيء باز هم مىتوانيم استصحاب بقاء شيء را جارى كنيم؟
شيخ انصارى مىفرمايند: مسأله بايد طبق مبنا بررسى شود.
طبق مبناى ما كه استصحاب از باب اخبار حجة است، بلا شك در اين صورت ولو شخص شما ظن غير معتبر داريد كه شيء نابود شده ولى باز هم مىتوانيد به استصحاب تمسك كنيد و بگوييد شيء باقى مىباشد.
شيخ انصارى سه دليل براى مدعايشان اقامه مىكنند.
دليل اول شيخ انصارى: تمسك به اجماع
كسانى كه استصحاب را از باب اخبار حجة مىدانند، بالاجماع مىگويند در اين صورت استصحاب جارى مىباشد.
دليل دوم شيخ انصارى: درست است كه كلمه شك در منطق به معناى دو احتمال متساوى است ولى در لغت كلمه شك در مقابل يقين است و معناى آن مطلق احتمال است. بنابراين نتيجه مىگيريم كه در حال شك استصحاب جارى است، چه شك ظن به ارتفاع باشد يا ظن به بقاء باشد، اين دو فرد داخل حكم شك است ولو ظن به ارتفاع داشته باشيم. لذا استصحاب جارى مىشود.
و اگر كسى بگويد شك در روايات به معناى دو احتمال متساوى است، اين ادعا بلا دليل است، بلكه شواهد فراوانى از روايات داريم كه شك به معناى مطلق الاحتمال مىباشد.
بنابراين تا يقين نداريم استصحاب جارى مىكنيم، چه ظن به ارتفاع شيء داشته باشيم و چه نداشته باشيم.
شيخ انصارى ۶ شاهد مىآورند كه شك به معناى مطلق الاحتمال و در مقابل يقين مىباشد.
دليل سوم شيخ انصارى: ظن غير معتبر يا از ظنونى است كه بر عدم حجيّتش دليل داريم مانند قياس. اگر اين ظن از راه قياس و امثال قياس به دست آمده، يقين داريم كه باطل و كالعدم است.
واگر ظن به ارتفاع شيء ظنى است كه مشكوك الحجيّة است. در علم اصول ثابت شده كه مشكوك الحجيّة ليس بحجّة قطعاً. حجّة بايد پشتوانه قطعى داشته باشد، اگر شيئى مشكوك الحجيّة باشد، حجّة نخواهد بود.
بنابراين ظن غير معتبر حجة نيست و نوبت تمسك به استصحاب مىرسد.