مسأله دوم: مدعاى شيخ انصارى و دليل بر مدّعا
مرحوم شيخ انصارى بر خلاف متأخرين از علماء در باب استصحاب قائل به تفصيل مىباشند.
تفصيل شيخ انصارى:
اگر در باب استصحاب شك در رافع باشد، استصحاب حجة است.
اگر در استصحاب شك در مقتضى باشد، استصحاب حجة نمىباشد.
شيخ انصارى قبل از اينكه به بررسى ادلّه بپردازند بحث تاريخى را مطرح مىكنند و مىفرمايند: قبل از ما اين تفصيل به صراحت از كلام محقق اول ـ صاحب معارج ـ استفاده مىشود.
خلاصه كلام محقق اول:
استصحاب اين است كه حكمى در زمانى ثابت باشد و در وقت ديگرى اين حكم مشكوك باشد و دليل خاصى بر نفى اين حكم نداشته باشيم، آيا مىتوانيم بگوييم اين حكم در وقت ثانى ـ زمان شك ـ ثابت است، يا اينكه براى ثبوت حكم غير از اين استصحاب نياز به دليل خاص داريم؟
شيخ مفيد قائل است كه با وجود شك، حكم به بقاء مىكنيم، يعنى استصحاب جارى مىكنيم.
سيد مرتضى فرموده است حكم به استصحاب و بقاء نمىكنيم.
نظر ما نظر شيخ مفيد مىباشد و حكم به بقاء مىدهيم.
المقتضي للحكم الأوّل موجودٌ ونشكّ في المانع، استصحاب براى اين حجة است زيرا مقتضى موجود است و شك در مانع مىباشد.
شيخ انصارى مىفرمايند: از كلام بالا معلوم شد محقق استصحاب را در شك در مانع و رافع حجّة مىدانند و در شك در مقتضى استصحاب را حجة نمىدانند.
محقق اول در ادامه مىفرمايند: در باب استصحاب ابتدا به دليل حكم نگاه مىكنيم و اگر دليل ذاتا بقاء و استمرار داشته باشد يعنى مقتضى كامل باشد و شك ما در مانع باشد، استصحاب جارى است.
مثال: با عقد نكاح زوجيّت ثابت مىشود. زوجيّت حكم مستمر است و مقتضى ثابت است، شك داريم طلاق واقع شده و مانع آمده و زوجيت را از بين برده يا نه؟ بقاء زوجيّت و عدم رافع را استصحاب مىكنيم.
سؤال: مقتضى زوجيّت عقد است، در مثال بالا مقتضى از بين رفته است، بنابراين چگونه حكم به بقاء مىكنيد؟
جواب: عقد سبب بقاء زوجيت است، ما دليل داريم كه حكم زوجيت مستمر است، شك در مانع داريم لذا استصحاب مىكنيم.
از توضيحات صاحب معارج با صراحت فهميده مىشوند كه ايشان قائلند: اگر شك در مانع و يقين در مقتضى باشد استصحاب جارى است.
شيخ انصارى در پايان اين بحث تاريخى مىفرمايند: از ظاهر كلام صاحب معالم معلوم مىشود كه ايشان هم در شك در رافع استصحاب را حجة مىدانند، زيرا صاحب معالم در مقام قضاوت به مرحوم محقق فرمودند: شما قائل به تفصيل نيستيد زيرا در شك در رافع همه علماء حجية استصحاب را مىپذيرند.
معلوم مىشود كه صاحب معالم نيز قائلند كه در شك در رافع استصحاب حجة مىباشد.