درس مکاسب محرمه

جلسه ۱۵۳: کم فروشی ۱

 
۱

خطبه

۲

مراجعه

در این عبارت حاشیه یادداشت کنید: ص ۱۹۴: و اما الحصر فی روایة تحف العقول: حاشیه مرحوم ایروانی، ج۱، ۱۰۳.

ص ۱۹۹: یلحق به حکما: حاشیه صاحب عروه، ج۱، ص ۲۲

و لو وازن: مصباح الفقاهه، ج۱، ص ۲۰۴.

ص ۲۰۰: لاشتراط المقدار: حاشیه مرحوم لاری، ج۱، ص ۱۰۷

۳

مسئله پنجم

مدعی: تطفیف (کم فروشی) حرام است و کسب درآمد با آن نیز حرام می‌باشد.

دلیل: دلیل بر حرمت تطفیف، کتاب (مثل ویل للمطففین) و سنت (روایات کثیره) و اجماع و عقل است (تنقیص حق مردم ظلم است و ظلم عقلا حرام است، پس تنقیص حق مردم عقلا حرام است). (مصباح، ج۱، ص ۲۴۲).

نکته: معاوضه بر سه صورت است:

صورت اول: گاهی معاوضه بر کلی واقع می‌شود (در عقد آمده است: یک من گندم در مقابل یک من گندم) ولی مکلف در وقت اقباض، تطفیف می‌کند، در این صورت معاوضه صحیح است چون در عقد نقصی نبوده است، ولی ذمه مکلف مشغول به مقدار ناقصی است.

صورت دوم: گاهی معاوضه بر معینِ خارجیِ غیر مقید (به وزن) واقع می‌شود (در عقد آمده است: این گندم در مقابل آن گندم) غیر مقید یعنی معاوضه بر نفس جنس واقع شده است، در این صورت معاوضه باطل است بخاطر ربا بودن.

صورت سوم: گاهی معاوضه بر معینِ خارجیِ مقیّد (به وزن) واقع می‌شود (در عقد آمده است: این یک من گندم در مقابل آن یک من گندم)، مقید یعنی معاوضه بر جنسِ مقیدِ به وزن خاص واقع شده است، در این صورت دو احتمال است:

احتمال اول: معاوضه صحیح است که مبنای آن این است که مقداری از ثمن در مقابل مثمن و مقداری در مقابل قید و شرط است.

احتمال دوم: معاوضه باطل است که مبنای آن این است که ثمن عرفا در مقابل شرط و قید قرار نمی‌گیرد، در نتیجه معاوضه بخاطر ربا، باطل است.

۴

تطبیق ادامه مسئله پنچم

ولو وازن (مکلف) الربوي بجنسه (ربوی) فطفّف (مکلف) في أحدهما (ربوی و جنس ربوی):

فإن جرت المعاوضة على الوزن المعلوم الكلّي (یک من گندم در مقابل یک من گندم)، فيدفع (مکلف) الموزونَ (گندم را مثلا) على أنّه (موزون) بذلك الوزن، اشتغلت ذمته (مکلف) بما نقص (اما معامله صحیح است چون در عقد یک من در مقابل یک من از یک جنس قرار گرفته است).

وإن جرت (معاوضه) على الموزون المعين (حال است:) باعتقاد المشتري أنّه (موزون معین) بذلك الوزن، فسدت المعاوضة في الجميع؛ للزوم الربا.

ولو جرت (معاوضه) عليه (موزون معین) على أنّه (موزون معین) بذلك الوزن، (توضیح جرت...:) بجعل ذلك (وزن) عنواناً للعوض فحصل الاختلاف بين العنوان (یک من) والمشار إليه (معین خارجی)، لم يبعد الصحة.

ويمكن ابتناؤه (بطلان و صحت) على أنّ لاشتراط المقدار مع تخلّفه (مقدار) قسطاً من العوض أم لا؟ فعلى الأوّل (قسطی از عوض است) يصح، دون الثاني (قسطی از عوض نیست. چون ربا است).

الخامسة التطفيف‌

حرمة التطفيف

حرام ، ذكره في القواعد في المكاسب (١) ، ولعله استطراد ، أو المراد اتخاذه كسباً ، بأن ينصب نفسه كيّالاً أو وزّاناً ، فيطفّف للبائع.

إلحاق البخس في العدّ والذرع بالتطفيف حكماً

وكيف كان ، فلا إشكال في حرمته ، ويدلُّ عليه (٢) الأدلة الأربعة.

ثم إنّ البخس في العدّ والذرع يلحق به حكماً ، وإن خرج عن موضوعه.

ولو وازن الربوي بجنسه فطفّف في أحدهما :

لو وازن الربوي بجنسه فطفّف في أحدهما

فإن جرت المعاوضة على الوزن المعلوم الكلّي ، فيدفع الموزون على أنّه بذلك الوزن ، اشتغلت ذمته بما نقص.

وإن جرت على الموزون المعين باعتقاد المشتري أنّه بذلك الوزن ، فسدت المعاوضة في الجميع ؛ للزوم الربا.

ولو جرت عليه على أنّه بذلك الوزن ، بجعل (٣) ذلك عنواناً للعوض‌

__________________

(١) القواعد ١ : ١٢١.

(٢) كذا ، والمناسب : عليها.

(٣) كذا في «ف» و «ش» ، وفي غيرهما : يجعل.

فحصل الاختلاف بين العنوان والمشار إليه ، لم يبعد الصحة.

ويمكن ابتناؤه على أنّ لاشتراط المقدار مع تخلّفه قسطاً من العوض أم لا؟ فعلى الأوّل يصح ، دون الثاني.