سؤال۱ (عوض تلف شده): اگر عوض معینی توسط زوجة برای طلاق خلع قرار داده شد. حال قبل از اینکه زوج آن را قبض کند، این عوض تلف شود، باید چه کرد؟ مثلا زوجه گفت به زوج گفت من ماشین معین خارجی را به تو می‌دهم تا طلاق خلع دهی و زوج طلاق خلع داد ولی قبل از اینکه زوج این ماشین را بگیرد افتاد ته دره و از بین رفت چه باید کرد؟.
(نکته: اگر عوض، به صورت کلی باشد و نه معین، دیگر این سؤال معنایی ندارد. مثلا اگر زن به شوهرش بگوید من را طلاق بده، در عوض من به تو ۱۰۰ درهم (نا معین) به تو می‌دهم. حال چون این ۱۰۰ در هم مصادیق متعددی دارد تلف آن معنا ندارد (این ۱۰۰ درهم نشد، ۱۰۰ در هم دیگر) اما در عوض معین خارجی اگر این ماشین عوض خلع قرار گرفت و از بین رفت اگر بخواهی ماشین دیگری جای آن قرار دهی یا پولش را بدهی، ماشین دیگر یا پول که در عقد عوض قرار نگرفته بود کلی هم نبوده تا بگوییم مصداق دیگری دارد، سوال این است که چه کار باید بکنیم؟ آیا خلع باطل است یا حالا که نمی‌تواند ماشین معین خارجی را تحویل دهد می‌تواند مثل یا قیمت را بدهد)
پاسخ: خلع باطل نیست. زن موظف است اگر آن عین معین خارجی، مثلی است، مثل آن را پرداخت کند و اگر قیمی است، قیمت آن را پرداخت کند.
تعریف مثلی و قیمی
مثلی: جنسی که اجزاء و افراد آن از حیث قیمت مساوی اند. مثلا اگر ۱۰ کیسه برنج را شما روی هم بریزی، اگر بخواهی یک کیلو از آن برداری، قیمت این ۱ کیلو از هرکجای این ۱۰ کیسه که برداری مساوی است.
قیمی: جنسی که اجزاء و افراد آن از حیث قیمت متفاوت اند. مثل گوسفند.
نکته۱: در این حکم فرقی ندارد که زن به اختیار خود آن عوض را از بین برده است و یا به آفت اللهی از بین رفته است یا اجنبی آن را از بین برده است. به هر حال زن ضامن پرداخت آن است.
نکته۲: اگر اجنبی این عوض را از بین برد، زوج مخیر است که به اجنبی مراجعه کند یا به زوجة. اگر زوج، برای دریافت عوض به زوجة مراجعه کرد، زوجة می‌تواند برای دریافت عوض به اجنبی مراجعه کند اگر اجنبی بدون اذن زوجه اتلاف کرده باشد.
سؤال۲ (عوض معیوب): اگر عوض معین، تلف نشد، بلکه معیوب شد (مثلا قرار بوده زوجة ماشینی را به زوج در عوض طلاق خلع بدهد، ولی اکنون ماشین تصادف کرده) باید چه کرد؟
پاسخ: زوج می‌تواند ارش (ما به التفاوت بین قیمت صحیح و معیب) آن شیء معیوب را از زوجة بگیرد.
سؤال۳ (عوض مال غیر): اگر مشخص شد که آن چه زن به عنوان عوض قرار داده است، اصلا برای او نبوده است! بلکه متعلق به غیر او بوده است، باید چه کرد؟ (مثلا زوجة به زوج گفت اگر من را طلاق بدهی، این ماشین را به تو می‌دهم. بعد که زوج طلاق داد معلوم شد که این ماشین اصلا متعلق به پدر زوجة بوده است و نه خود زوجة! خب در اینجا تکلیف چیست؟)
پاسخ: زن ضامن مثل یا قیمت است و خلع باطل نیست (به جهت اصالت الصحة)
اشکال: در معاوضات دیگر (مثل بیع) اگر شخصی بیاید و مال دیگری را بفروشد و بعد مالک راضی به چنین معاوضه‌ای نشود، بیع از اساس باطل است (مثلا اگر زید ماشین عمرو را بدون اجازه او به شخصی فروخت، اگر بعدا عمرو اجازه چنین عقدی را نداد، بیع باطل است و دیگر کسی ضامن مثل و قیمت نمی‌شود). خب در ما نحن فیه هم باید بگوییم اگر مالک اجازه داد طلاق خلع صحیح است و الا اگر مالک اجازه نداد طلاق خلع باطل است! چرا می‌گویید ضامن مثل و قیمت است؟ (فرق این دو باب (خلع و بیع) چیست؟)
پاسخ: در معاوضات حقیقیه قبول داریم که در صورت عدم رضایت مالک، بیع باطل می‌شود، ولی خلع معاوضه حقیقیه نیست. ما خلع را عقد معاوضی می‌دانیم ولی معاوضه در خلع با معاوضه در موارد دیگر متفاوت است. زیرا غرض اصلی، در بیع مالی است که رد و بدل می‌شود ولی غرض اصلی در خلع از طرفی مال است ولی از طرف دیگر غرض اصلی جدایی و طلاق است. لذا نمی‌توان در صورت عدم اجازه مالک، قائل به بطلان خلع شد.
