مورد ششم از واجبات وضو:
واجب دیگری که در وضو وجود دارد، مسح جلو سر است. باید دانست که مسح سر لازم است در جلوی سر انجام شود، نه پشت یا دو طرف سر.
سوال: مقصود از جلو سر چیست؟
پاسخ: مقداری از سر که محاذی و مقابل سر تا فرق سر است را جلوی سر می‌گویند.
البته باید توجه داشت که یا باید به پوست سر مسح کشیده شود یا اگر روی مو مسح می‌شود نباید اگر مو را می‌کشد از محدوده جلو سر خارج شود. مثلا خانم‌ها که موی بلند دارند اگر مو را بکشند تا روی صورت نیز می‌آید. اگر روی این مویی که در صورت قرار می‌گیرد، مسح شود، کافی نیست. بنابر این، اگر روی مویی که تنها در جلوی سر قرار می‌گیرد، مسح شود، کافی است.
مرحوم مصنف، تنها رأس را بیان نموده است. مرحوم شهید ثانی می‌فرماید: به جهت آن رأس را بیان نمود که رأس غلبه دارد و بر موی سر نیز رأس اطلاق می‌شود.
سوال: مقدار مسح چیست؟
پاسخ: در مسح، مسمی مسح کافی است. یعنی همین مقدار که گفته شود، مسح صورت گرفته است، کافی است. هرچند که به اندازه بعض یک انگشت باشد. البته لازم است، کسی که مسح می‌کند، انگشت و دست را جلوی سر بکشد و صرف این که دست را روی سر بگذارد و بر دارد کافی نیست. به عبارت دیگر، وضع کافی نیست بلکه کشیدن نیز لازم است.
سوال: بیشترین حد مسح چه مقدار است؟
پاسخ: حدی برای اکثر مسح وجود ندارد. البته عامه، تمام سر را مسح می‌کنند. مرحوم شهید می‌فرماید: استیعاب یعنی به اندازه‌ای که تمام سر مسح شود، به نظر شیعه اگر به اعتقاد مشروعیت نباشد، مکروه است اما اگر به اعتقاد مشروعیت و لزوم (اعتقادی که عامه دارند) باشد، از باب بدعت، حرام می‌باشد.
هرچند که حد اکثر مسح بیان نشده است اما حد واجب است اما از جهت استحباب، بهتر است که از جهت عرضی به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح شود. اما از جهت طولی هیچ نکته‌ای بیان نشده است.
مورد هفتم و هشتم از واجبات وضو:
مسح پا راست و چپ از دیگر واجبات وضو هستند.
پا دارای کف و پشت است. کف پا، قسمتی است که روی زمین قرار می‌گیرد. پشت پا از مچ به پایین می‌باشد. در حقیقت روی پا را پشت پا می‌نامند. کلمه پشت نباید انسان را به خطا ببرد. بنابر این، مسح پوست روی پا راست و چپ از واجبات وضو می‌باشد.
سوال: مسح پا از کجا تا کجا باید باشد؟
پاسخ: از ابتدای انگشتان تا کعبین باید مسح شود.
در معنای کعبین دو بیان وجود دارد:
بیان نخست: قبل از مچ پا، روی پا برآمدگی وجود دارد. برخی این برآمدگی را کعبین می‌دانند.
بیان دوم: برخی معتقدند که کعبین، ابتدای ساق پا (= مچ پا) می‌باشد.
پس از آن که پای راست مسح شد، پای چپ مسح می‌شود.
نکات مربوط به این بحث:
نکته اول: مسح پا از جهت عرض، مسمی مسح کافی است. یعنی به اندازه یک انگشت هم که مسح شود، کافی است و لازم نیست که تمام کف دست را روی پا بکشد.
نکته دوم: مسح باید با باقی مانده رطوبت دست از وضو باشد. یعنی زمانی که غسل دست چپ تمام شد نباید آب خارجی به دست برسد و با آن مسح شود.
نکته سوم: در خصوص غسل صورت و دست‌ها، باید از بالا به پایین انجام شود اما در خصوص مسح از عبارت مصنف نکته‌ای که دال بر لزوم از بالا به پایین بودن، باشد، استظهار نمی‌شود. چون در مسح من و إلی بیان نفرمود. بر این اساس می‌توان مسح را از پایین به بالا انجام داد. مرحوم شهید ثانی می‌فرماید بنابر نظر مختار، مسح از پایین به بالا جایز است اما در این مورد اقوال دیگری نیز وجود دارد که مصنف در هر یک از کتب خویش به یک نظر متمایل شده است.
