مطلب سوم بيان آثار و نتائج خبر متواتر:
مرحوم شيخ مىفرمايند: هر خبر متواترى ممكن است سه اثر و نتيجه داشته باشد:
اثر اول: ما خبر متواتر را قبول مىكنيم معنايش اين است كه ما تصديق مىكنيم كه مخبر به در خارج واقع شده است كه اين در حقيقت اثر مخبر به مىباشد.
اثر دوم: گاهى خود تواتر اثر دارد مثلا شما نذر كرديد هر خبرى را كه در نزد خودتان حسّا متواتر باشد را حفظش كنيد. يك حديثى متواتر است و كارى به مضمونش نداريد اين را حفظش مىكنيد كه اثر خود تواتر است.
اثر سوم: گاهى شما نذر مىكنيد كه نه تنها خبرى كه نزد خودتان متواتر باشد بلكه خبرى را كه نزد هر كسى متواتر باشد را نيز حفظش كنيد مثلا حتى اگر زيد بگويد كه خبرى متواتر است.
مرحوم شيخ مىفرمايند: اگر خبر متواتر به تفصيل نزد شما نقل شد و شما اين خبر را قبول كرديد، لازمه قبول اين خبر اين است كه از اين سه اثر فقط دو اثر بر او بار باشد و آن اثر اول و سوم است. اثر اول يعنى شما از قول شيخ طوسى كه فرموده ۱۰۰۰ نفر به من خبر دادند كه زيد مرده شما مخبر به را قبول مىكنيد و مىگوييد بله زيد مرده است ولى اثر دوم بار نيست يعنى اين خبر را شما لازم نيست حفظش كنيد چون شما نذر كرده بوديد كه خبر متواتر حسى را نزد خودتان حفظ كنيد در حاليكه اين خبر متواتر براى شما حسّى نيست، قبول كردن كلام شيخ طوسى براى شما خبر واحد تعبّدى است. ولى اثر سوم بار مىشود، اگر شما نذر كرده باشيد كه خبر متواتر عند كلّ شخص را حفظ كنيد اينجا اين خبر نزد شيخ طوسى متواتر است پس شما بايد حفظش كنيد.
خلاصه مطلب سوم اين شد: در نقل تواتر دو اثر ممكن است بر نقل تواتر حجة بار شود و يك اثر بار نمىشود.
مطلب چهارم تحرير محل نزاع كه نقل تواتر حجّة است يا نه:
مطلب سوم ثمره فقهى دارد يا نه؟
مرحوم شيخ انصارى مىفرمايند: مطلب سوم ثمره فقهى هم دارد.
مثال: بين علماء اختلاف است كه غير از قرّاء سبعه سه نفر قارى ديگر هم داريم كه هر سه برادرند كه أبو جعفر و دو برادرش هستند، آيا اگر اين سه برادر يك قرائتى را از پيامبر نقل كردند، نقل اين سه نفر متواتر و حجّة است يا نه؟
شهيد اول مىفرمايند: نقل اين سه نفر حجّة است، و مىگويند بلغني بالتواتر از اين سه نفر كه رسول الله مَلِكِ يوم الدين مىخواند.
ما دو نتيجه از اين نقل مىگيريم:
ثمره اول: اين نقل را قبول مىكنيم و مىگوييم قرآن واقعى ملك يوم الدين هم بوده است. تعداد زيادى از علماء مىگويند ملاك خواندن قرآن در نماز اين است كه انسان قرآن واقعى را بدست بياورد و لو تعبّداً و شما هم به دست آورديد، بنابراين حجّة است.
ثمره دوم: بعضى از علماء مىگويند حتى نقل تواتر نسبت به قرآن موجب حجيّة است و كافيست، اينجا باز مرحوم شهيد نقل تواتر كردند و براى ما كافيست و مىتوانيم با ملك يوم الدين نماز بخوانيم زيرا ملاك صحّة نماز همين نقل تواتر است.
ثمره سوم: بعضى از علماء مانند مقدس اردبيلى مىفرمايند: قرائت قرآن وقتى حجّة است كه براى انسان متواتر حسى شده باشد. اينجا نقل شهيد اول فايده ندارد زيرا براى شما تواتر حسى نشده است و لو تعبدا قبول كرديد اين قرآن واقعى است، زيرا بايد براى شما تواتر حسى باشد، اينجا نقل تواتر است و تواتر حسى نشده است بنابراين اثر دومى كه ما از خارج گفتيم براى نقل بار نيست و اگر شما بر طبق اين نقل قرآن را در نماز قرائت نماييد نمازتان باطل خواهد بود.
