صورت چهارم از شک‌های صحیح:
شک بین رکعت دوم، سوم و چهارم. اگر بعد از اکمال رکعت دوم، شک کند که آیا در رکعت دوم است که باید تشهد را بیان کند، یا در رکعت سوم است که باید قیام کند و رکعت چهارم را اقامه کند یا در رکعت چهارم است که باید تشهد و سلام را بیان کند.
اگر مصلی، بین رکعت دوم و سوم و چهارم شک کند، دو نظر مطرح است.
نظر نخست: مشهور فقها معتقدند که در این صورت، مصلی باید بنا را بر رکعت چهارم قرار دهد. یعنی فرض کند که رکعت چهارم است و تشهد و سلام را بیان کند. پس از نماز باید دو رکعت نماز احتیاط ایستاده اقامه کند و پس از دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، دو رکعت نماز احتیاط نشسته، اقامه کند. بنابر این، نظر مشهور آن است که باید دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد از آن دو رکعت نماز احتیاط نشسته، اقامه کند.
در روایت چنین بیان شده است: فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ مِنْ قِيَامٍ وَ يُسَلِّمُ ثُمَّ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ مِنْ جُلُوسٍ وَ يُسَلِّمُ.
هنگامی که از امام عليه‌السلام در این مسئله، سوال شد، حضرت در پاسخ فرمودند: هنگامی که نماز او به اتمام رسید، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، دو رکعت نماز احتیاط نشسته، اقامه شود. با توجه به این که امام عليه‌السلام با حرف "ثم" این فرمایش را فرمودند به این معنا است که ابتدا دو رکعت نماز ایستاده را اقامه کند و پس از آن دو رکعت نشسته را اقامه کند. کما این که مرحوم شهید اول نیز چنین مطرح فرموده است. ایشان فرموده است: ويحتاط بركعتين قائماً ثمّ بركعتين جالساً.
معنای "ثم" در روایت و متن شهید اول، آن است که واجب است ترتیب مراعات شود. یعنی ابتدا باید دو رکعت ایستاده و پس از آن دو رکعت نشسته را اقامه کند. اما مرحوم شهید اول در کتاب الدروس، رعایت ترتیب را اولی قرار داده است و واجب ندانسته است.
برخی فرموده‌اند که مصلی می‌توان به جای دو رکعت نماز احتیاط نشسته، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را اقامه کند. به دلیل این که دو رکعت نماز نشسته، به جای یک رکعت نماز نشسته است. در حقیقت یک رکعت نماز ایستاده، نزدیک‌تر است به آنچه که فوت شده است.
توضیح آن که: دو رکعت نماز ایستاده و دو رکعت نماز نشسته‌ای که مصلی اقامه می‌کند بخاطر آن اقامه می‌کند که بین رکعت دوم و سوم و چهارم، شک کرده است و بنا را بر رکعت چهارم گذاشت. به دلیل این که بنا را بر رکعت چهارم قرار داد، اگر واقعا دو رکعت را اقامه کرده بود، با دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، کامل می‌شود. اگر واقعا سه رکعت نماز را اقامه کرده بود، با دو رکعت نماز احتیاط نشسته کامل می‌شود که این نظر در صدد بیان آن است که مصلی می‌تواند به جای دو رکعت نماز نشسته می‌تواند یک رکعت نماز ایستاده، اقامه کند که این یک رکعت نماز ایستاده با آن سه رکعتی که واقعا اقامه کرده است، جمع شود و نمازش را کامل کند. اگر هم واقعا چهار رکعت را اقامه کرده است، تمام این نمازهای، نافله محسوب می‌شود.
مرحوم شهید ثانی، این نظر را می‌پسندد. دلیلش آن است که در موارد دیگر، یک رکعت ایستاده، جای دو رکعت نشسته را می‌گیرد.
نظر دوم: برخی معتقدند که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نماز احتیاط نشسته را اقامه کند.
تفاوت این نظر با نظر نخست در آن است که در نظر نخست بیان می‌شد باید مصلی دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، اقامه کند اما بنابر این نظر، باید یک رکعت نماز احتیاط ایستاده اقامه شود. مرحوم صدوق و پدر گرامیش و ابن جنید، این نظر را اختیار کرده‌اند.
مرحوم شهید اول می‌فرماید این نظر، قریب به ذهن است و نظر خوبی است.
سوال: به چه دلیل این نظر، نظر قریب به ذهن است؟
پاسخ: مرحوم شهید ثانی می‌فرماید: این نظر از حیث اعتبار، قریب به ذهن است. از حیث اعتبار یعنی به نگاه دلیل و لحاظ عقلی اگر به آن نگاه کنیم، نظر خوبی است. چون اگر واقع این باشد که مصلی، دو رکعت اقامه کرده است و بنا را بر رکعت چهارم گذاشته است، ضمیمه می‌شود، به این دو رکعت هم یک رکعت ایستاده و هم دو رکعت نشسته که یک رکعت محسوب می‌شود و مجموعا چهار رکعت می‌شود. اگر واقع این باشد که مصلی، سه رکعت اقامه کرده باشد، یک رکعت ایستاده، نماز چهار رکعتی را کامل می‌کند و نمازهای نشسته نماز مستحبی محسوب می‌شود. اگر واقع این باشد که مصلی، چهار رکعت اقامه کرده باشد، تمام نمازهای احتیاط، نماز نافله محسوب می‌شود.
مشکل نظر دوم آن است که با روایت، ناسازگار است. چون در روایت ابن ابی عمیر، بیان شده است که دو رکعت ایستاده و دو رکعت نشسته اقامه کند. نه آن که یک رکعت ایستاده و دو رکعت نشسته اقامه کند.
