درس مکاسب محرمه

جلسه ۳۳: کسب به وسیله عین نجس ۲۰

 
۱

خطبه

۲

خلاصه مباحث گذشته

شیخ انصاری روایت بزنطی از امام رضا علیه السلام را ذکر کرد که در آن آمده بوده استفاده از الیات مقطوعه گوسفند زنده جایز است به عنوان روغن چراغ. پس حضرت استفاده از میته را جایز دانسته و مشخص می‌شود که مالیت دارد و بیع میته هم جایز است و بیع مذکای مشتبه هم جایز است.

شیخ انصاری، چهار جواب می‌دهد که یک جواب ذکر شد و آن این بود که این روایت شاذ است و شاذ هم حجت نیست.

۳

ادامه جوابهای شیخ به روایت

جواب دوم: صغری: این روایت، مخالف با اجماع است، چون اجماع می‌گوید استفاده از میته مطلقا جایز نیست.

کبری: و هر روایتی که مخالف با اجماع است، حجت نیست.

نتیجه: پس این روایت حجت نیست.

جواب سوم: این روایت، با روایت دیگری معارض است که می‌گوید استفاده از میته (الیات مقطوعه از غنم) جایز نیست. و اگر ما بخواهیم یکی از دو روایت را ترجیح بدهیم بر دیگری، باید روایت دیگری را ترجیح دهیم، چون موافق با اجماع و شهرت است و با قطع نظر از مرجحات، هر دو روایت تساقط می‌کنند و به عمومات مراجعه می‌شود، عمومات، یعنی روایاتی که می‌گوید، استفاده از میته جایز نیست.

جواب چهارم: در روایت بزنطی، صراحتا آمده است که بیع میته جایز نیست، پس از جواز استفاده از میته، جواز بیع میته، استفاده نمی‌شود.

۴

تطبیق ادامه جوابهای شیخ به روایت

والإجماع منعقد على تحريم الميتة (اکل میت) و (عطف عام بر خاص است - عطف بر میته) التصرّف فيها (میته) على كلّ حال (تصرفی) إلاّ أكلها للمضطرّ.

أقول: مع أنّها (روایت بزنطی - حاشیه شهیدی، ص ۲۳) معارضة بما دلّ على المنع من موردها (روایت بزنطی)، معلّلاً (حلا برای «ما» است) بقوله عليه‌السلام: «أما علمت أنّه يصيب الثوب واليد وهو (سه احتمال (برخورد کردن دست و لباس - واو حالیه است و به روغن بر می‌گردد - واو حالیه است و به روغن بر می‌گردد و حرام به معنای نجس است) است که هر سه احتمال باطل است و حدیث مجمل می‌شود) حرام؟» ومع الإغماض عن المرجّحات، يرجع إلى عموم ما (روایاتی) دلّ على المنع عن الانتفاع بالميتة مطلقاً (اعم از اینکه میته نفع داشته باشد یا نداشته باشد)، مع أنّ الصحيحة (صحیحه بزنطی) صريحة في المنع عن البيع (بیع میته)، إلاّ أن تحمل (روایت بزنطی) على إرادة البيع من غير الإعلام بالنجاسة.

في بعض أقواله (١).

والرواية شاذّة ، ذكر الحلّي بعد إيرادها أنّها من نوادر الأخبار ، والإجماع منعقد على تحريم الميتة والتصرّف فيها على كلّ حال إلاّ أكلها للمضطرّ (٢).

أقول : مع أنّها معارضة بما دلّ على المنع من موردها ، معلّلاً بقوله عليه‌السلام : «أما علمت أنّه يصيب الثوب واليد وهو حرام؟» (٣) ومع الإغماض عن المرجّحات ، يرجع إلى عموم ما دلّ على المنع عن الانتفاع بالميتة مطلقاً ، مع أنّ الصحيحة صريحة في المنع عن البيع ، إلاّ أن تحمل على إرادة البيع من غير الإعلام بالنجاسة.

__________________

(١) حكى السيد العاملي في مفتاح الكرامة (٤ : ١٩) عن حواشي الشهيد على القواعد أنّه نُقل عن العلاّمة في حلقة الدرس أنّه جوّز الاستصباح بأليات الغنم المقطوعة ، تحت السماء.

(٢) السرائر ٣ : ٥٧٤.

(٣) الوسائل ١٦ : ٣٦٤ ، الباب ٣٢ من أبواب الأطعمة المحرّمة ، الحديث الأوّل ، وفيه : أما تعلم.