پیش از شروع بحث ضروری است به مناسبت این که کتاب حاضر اولین کتابی است که در حوزه فقه نیمه استدلالی در حوزه‌ها تدریس می‌شود و کتابی است که مربوط به شهید اول و شهید ثانی است، نکاتی در مورد مؤلف کتاب (شهید اول) و شارح کتاب (شهید ثانی) و اصل کتاب و اهداف آموزشی این کتاب بصورت مقدمه مطرح شود.
۱) شیوه برخی از کتب بصورت مزجی است. به عنوان نمونه کتاب سیوطی، کتابی مزجی است. مصنف کتاب، ابن مالک است و شارح سیوطی است و متن بصورت مزجی است. به این معنا که اشعار ابن مالک در عبارات شارح گنجانده می‌شود و در متن شارح قرار گرفته است. در کتاب لمعه نیز چنین است. متنی که شهید اول تألیف کرده است در خلال متن شهید ثانی است.
نکاتی پیرامون شهید اول:
۲) معرفی شهید اول:
ابوعبدالله شمس الدین محمد بن مکی بن محمد، معروف به شهید و شهید اول است. بصورت غالبی زمانی که در زبان گفتاری یا نوشتاری علما، شهید مطرح می‌شود به معنای شهید اول است گرچه گاها با توجه به قرائن شهید ثانی مقصود می‌شود.
مرحوم شهید اول در شهر جزین واقع در جبل عامل (لبنان) در سال ۷۳۴ قمری است.
لقب شهید اول، امام الفقه است. به دلیل خبره بودن مرحوم شهید اول در فقه این لقب به او داده شده است.
۳) معرفی تألیفات شهید اول:
مرحوم شهید اول کتب بسیاری تألیف نموده است که کتاب حاضر به نام اللمعة الدمشقیه است. یکی دیگر از تألیفات وی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة است که مرحوم شهید ثانی از آن به الدورس یاد می‌فرماید. کتب دیگر شهید اول به نام‌های الذکری و البیان است. سه کتاب اخیر (الدروس و الذکری و البیان) در اوائل کتاب روضة البهیة، شهید ثانی به دفعات از این کتب نام می‌برد.
کتب دیگر مرحوم شهید اول عبارتند از: غایة المراد، حاشیه شرح ارشاد، حاشیه قواعد علامه و....
۴) وفات شهید اول
شهید اول در روز پنجشنبه، ۹ جمادی الاولی ۷۸۶ قمری به شهادت رسید. سال پایانی عمر خود را در حبس بوده است و پس از تحمل یک سال زندان در قلعه شام به شهادت می‌رسد.
جسد مبارک شهید اول به دار کشیده شد و مورد سنگسار قرار گرفت.
۵) توضیح پیرامون نحوه نگارش کتاب لمعه:
برخی معتقدند که مرحوم شهید اول کتاب لمعه را در ایام حبس در مدت ۷ روز در حالی که از منابع فقهی تنها کتاب المختصر النافع در نزدش حاضر بود، نگاشته است. اما عده‌ای این نظریه را نپذیرفته و اعتقاد دارند که این کتاب چهار سال پیش از شهادت شهید اول، نگاشته شده است.
متن شهید اول و بالطبع شارح به روش ذیل ترتیب یافته است.
ابتدا احکام را ذکر می‌کند و پس از آن مسائل مربوط به احکام را ذکر می‌کند و در مرحله بعد مستحبات و مکروهات ذکر می‌شود.
بنای مرحوم شهید اول بر آن است که نظریات مشهور و اهم مسائل را ذکر کند. به این دلیل است که متن شهید اول بصورت یک جزوه است.
۶) علت تألیف کتاب لمعه:
برخی معتقدند کتاب لمعه به درخواست فردی به نام شمس الدین محمد آوی (از نزدیکان سلطان علی بن مؤید از سلاطین سربداران خراسان) نگاشته شده است.
شمس الدین محمد آوی این کتاب را درخواست نموده این کتاب را تألیف نماید تا مرجع احکام فقهی و مسائل حکومتی به نظر شیعه وجود داشته باشد و بتواند بر اساس آن عمل کند.
مرحوم شهید اول در مقدمه به این نکته اشاره می‌کند. ایشان از شمس الدین محمد آوی به بعض الدیانین تعبیر می‌فرماید. در انتهای کتاب از شمس الدین محمد آوی به بعض طلاب تعبیر می‌کند.
نکاتی پیرامون شهید ثانی:
۱) نام شهید ثانی:
شیخ زین الدین بن علی بن احمد العاملی جبعی. جبع نام روستایی است که شهید ثانی در آن متولد شده است. جبع از روستاهای جبل عامل در لبنان است.
۲) ولادت شهید ثانی:
ایشان در ۱۳ شوال ۹۱۱ قمری متولد شدند. فاصله زندگانی شهید ثانی با شهید اول ۱۷۷ سال می‌باشد.
۳) فرزند شهید ثانی:
مرحوم شهید ثانی فرزندی به نام ابومنصور جمال الدین حسن دارد که کتاب معالم الاصول را نگاشته است.
۴) شهید ثانی در کلام دیگران:
مرحوم خوانساری (مؤلف کتاب روضات الجنات) در خصوص ایشان می‌فرماید: تا کنون در جمع دانشمندان بزرگ شیعه کسی را به یاد ندارم که از لحاظ شکوه شخصیت، سعه صدر، خوش فهمی، حسن سلیقه، داشتن نظم و برنامه تحصیلی، کثرت اساتید، ظرافت طبع، معنویت سخن، پختگی، بی‌نقص بودن آثار علمی به پای او (شهید ثانی) برسد. بلکه این استاد بزرگوار در تخلق به اخلاق الاهی و قرب منزلت چنان می‌نماید که تالی تلو (نزدیک به) معصوم است.
۵) وفات شهید ثانی:
برخی سال ۹۶۶ قمری و برخی دیگر سال ۹۶۵ قمری را برای شهادت شهید ثانی ذکر کرده‌اند.
۶) تألیفات شهید ثانی:
کتب متعددی از مرحوم شهید ثانی به جای مانده است.
منیة المرید فی أدب المفید و المستفید، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام. شرایع الاسلام کتاب محقق حلی است که شهید ثانی شرح کرده.
تا ۵۰ اثر برای شهید ثانی بیان شده است.
۷) شهادت شهید ثانی:
دو شخص از اهالی جبع برای قضاوت به شهید ثانی مراجعه می‌کنند. شخص محکوم از قضاوت شهید ثانی ناراحت شده و به قاضی شهر صیدا رجوع می‌کند و شیعه بودن شهید ثانی را بیان می‌کند. قاضی صیدا نیز این مطلب را به سلطان سلیم، حاکم روم عثمانی گزارش می‌کند. حاکم روم عثمانی، فردی را برای دستگیری شهید ثانی مأمور می‌کند اما موفق به دستگیری نمی‌کند. سلطان سلیم، وزیر خود (رستم پاشا) را مأمور زنده دستگیر کردن شهید ثانی می‌کند. وزیر در مسیر حج، شهید ثانی را دستگیر می‌کند اما سر شهید ثانی را از بدن جدا می‌کند. سلطان سلیم به این دلیل وزیر را توبیخ می‌کند. با تلاش سید عبدالرحیم عباسی، وزیر (رستم پاشا) توسط سلطان محاکمه و به مرگ محکوم می‌شود.
بر اساس نقل‌های تاریخی، جسد مبارک شهید ثانی، سه روز در زمین باقی می‌ماند و پس از آن بدن را به دریا می‌اندازند.
۸) توضیح در خصوص کتاب روضة البهیة
کتاب روضة حدود ۱۰۰ شرح و حاشیه دارد.
شرح به این معنا است که مطلبی که در اصل کتاب بیان شده است، توضیح داده شود. البته ممکن است گاها مطالب دیگر و یا نقد‌هایی بیان شود لکن هدف اصلی شرح، توضیح مطلبی است که بیان شده است. اما هدف اصلی حاشیه، بیان نقد و نکات و لطایف است. از این روی در حاشیه خیلی توضیح مطلب بیان نمی‌شود.
