بحث ما در این بود که در قاعده تجاوز و فراغ، مجرد فراغ کافی است و دخول در غیر لازم نیست یا دخول در غیر لازم است که دو احتمال بود:

احتمال اول: مجرد تجاوز کافی است و سه موید داشت.

احتمال دوم: نیاز به دخول در غیر است و یک موید دارد که مبعد احتمال دوم است و آن صحیحه اسماعیل بود که دو نکته داشت: یکی اینکه ملاک دخول در غیر است و دیگری اینکه باید جزء اصلیه باشد.

بعد سه نکته ذکر کردند نکته اول این بود که صاحب جواهر گفت ذیل شامل اجزاء اصلیه و غیر اصلیه می‌شود و یک تخصیص می‌خورد و جایی است که اگر مثلا بعد از سجده، نیم خیز شده که باید بنشیند و سجده انجام دهد و این به قرینه صدر است.

شیخ انصاری گفتند که صدر مقدمه چینی ذیل می‌کند و از همان اول ضیق است نه اینکه عام باشد و بعد تخصیص بخورد.

نکته دوم این بود که گاهی مجرد فراغ، دخول در غیر است که ملاک تجاوز است و گفتیم اگر شک در اثناء عمل باشد که ملاک دخول در غیر است و اگر شک در بعد از عمل باشد دو حالت دارد یکی اینکه وارد امر وجودی دیگری شود و دیگری انکه وارد امر دیگری نشود که اما همان حالت منافی با حالت قبل است که در این صورت باز هم دخول در غیر نامیده می‌شود.

نکته سوم این بود که بعضی تفصیل داده‌اند بین اینکه اگر شک در وضو بود، ملاک مجرد تجاوز است و اگر غیر آن بود ملاک دخول در غیر است.

شیخ انصاری گفتند که ملاک یکی است و تفصیل صحیح نمی‌باشد و ۴ دلیل را بررسی کردند و یک دلیل ماند.

وأصرح من جميع ذلك (روایات) في الإباء عن التفصيل بين الوضوء والصلاة قوله عليه‌السلام في الرواية المتقدّمة: «كلّ ما مضى من صلاتك وطهورك فذكرته تذكّرا فأمضه» (با جمع بین حکم وضو و نماز معلوم است که ملاک یکی است).