در بحث امروز ۳ مطلب داریم.

مطلب اول: همان طوری که ماده‌ی امر، و صیغه‌ی امر دلالت بر طلب می‌کردند، ماده‌ی نهی و صیغه‌ی نهی هم دلالت بر طلب می‌کنند.

ما قبلا می‌گفتیم که ماده‌ی امر دلالت بر طلب می‌کند. زمانی که یک مولا به عبدش می‌گوید امرتک بکذا یعین طلبت منک بکذا. این امر به معنای طلب است و صیغه‌ی امر هم دال بر طلب است یعنی وقتی مولا به عبدش می‌گوید صل، این صیغه امر دلالت بر طلب دارد.

حالا صاحب کفایه می‌گوید ماده و صیغه‌ی نهی هم دلالت بر طلب می‌کند. یعنی وقتی مولا به عبدش می‌گوید نهیتک عن کذا یعنی طلبت منک ترک کذا. وقتی مولا می‌گوید لاتشرب الخمر این صیغه‌ی نهی است و دال بر طلب است یعنی مولا می‌گوید من طلب می‌کنم از تو، ترک شرب خمر را.

بنابراین همان اموری که در باب امر لازم بود، در باب نهی هم لازم است. در باب امر می‌گفتیم که امر برای طلب الزامی است یعنی وجوب، در باب نهی هم می‌گوییم نهی هم برای طلب الزامی است یعنی حرمت. در باب امر گفته می‌شد که طالب باید عالی باشد، در باب نهی هم می‌گوید ناهی باید عالی باشد.

لکن یک فرقی بین امر و نهی وجود دارد و ان این است که امر برای طلب وجود است اما نهی برای طلب عدم است. موقعی که یک مولا می‌گوید صل، معنایش این است که من مولا از توی عبد طلب می‌کنم وجود صلاه را اما وقتی که می‌گوید لاتشرب الخمر معنایش این است که من مولا از توی عبد طلب می‌کند عدم شرب خمر را.

مطلب دوم: در این که مطلوب مولا در نهی چیست، دو نظریه وجود دارد:

• نظریه‌ی صاحب کفایه: مطلوب مولا ترک است یعنی زمانی که مولا می‌گوید لاتشرب الخمر معنایش این است که من مولا از توی عبد، طلب می‌کنم ترک شرب خمر را.

دلیل: تبادر - زمانی که یک مولائی می‌گوید لاتشرب الخمر، متبادر به ذهن این است که این مولا طالب ترک است.

• نظریه‌ی اکثر علما: مطلوب مولا در نهی، کف النفس (بازداشتن خود) است. یعنی وقتی یک مولائی می‌گوید لاتشرب الخمر معنایش این است که من مولا از توی عبد، درخواست می‌کنم که خودت را بازبداری از شرب خمر.

(بین کف النفس و ترک فرق وجود دارد: فرق اول: ترک امر عدمی است اما کف النفس امری وجودی است یعنی یک فعلی از افعال نفس است فرق دوم: کف النفس متوقف بر میل است یعنی انسان باید میل به شرب خمر داشته باشد بعد خودش را بازبدارد از رفتن به سراغ این میل اما ترک متوقف بر میل نیست)

دلیل:

صغری: اگر متعلق طلب در نهی، ترک باشد لازمه‌اش این است که طلب به امر غیر مقدور تعلق بگیرد.

کبری: والازم باطل (این که طلب برود روی امر غیر مقدور باطل است)

نتیجه: فلملزوم مثله.

توضیح صغری: اگر کسی بگوید مطلوب مولا در نهی ترک است، لازمه‌اش این است که طلب به امر غیر مقدور تعلق بگیرد. یعنی مولا طلب یک امری بکند که آن امر مقدور مکلف نیست. چگونه لازمه‌اش این است؟

ترک عدم ازلی است یعنی قبل از این که مکلف خلق بشود، ترک بوده است. مثلا ترک شرب خمر، قبل از این که مکلف خلق بشود، ترک شرب خمر بوده است.

و چیزی که قبل از مکلف بوده است، نمی‌تواند مستند باشد به قدر مکلف و به بیان دیگر اگر مطلوب مولا در نهی، ترک باشد معنایش این است که من مولا از توی عبد، آن ترک شرب خمری که قبلا بوده است را می‌خواهم و این نمی‌شود زیرا بعد از این که مکلف متولد شد، ان شرب خمر می‌رود و مکلف نمی‌تواند دیگر آن ترک شرب خمر را موجود بکند.

اشکال صاحب کفایه:

مقدمه‌ی اول: قدرت یک صفتی است که نسبتش به وجود و عدم مساوی است. یعنی انسان قادر به کسی می‌گوید که هم می‌تواند انجام بدهدو هم بتواند انجام ندهد ولی اگر یک انسانی فقط بتواند یکی از این دو را انجام بدهد، به این انسان قادر نمی‌گویند بلکه مضطر می‌گویند.

مقدمه‌ی دوم: عدم بر ۳ نوع است:

1. عدم سابق: به ان عدمی که قبل از مکلف بوده است، گفته می‌شود. مثل این که قبل از این که مکلف متولد بشود، عدم شرب خمر بوده است
2. عدم لاحق: به عدمی که بعد از مکلف محقق می‌شود گفته می‌شود. بعد از این که مکلف مرد، ترک شرب خمر دارد.
3. عدم مقارن: بعد از این که مکلف متولد شد، اگر آن عدم شرب خمری را که قبل از تولدش بوده است را ادامه بدهد (به این که شرب خمر نکند) به این عدمی که ادامه می‌دهد ان را عدم مقارن یا بقائی می‌گویند.

با حفظ این دو مقدمه؛ موقعی که یک مولا به عبدش می‌گوید لاتشرب الخمر، این کسی که گفت مطلوب مولا کف النفس است عقیده‌اش این است که شرب خمر مقدور مکلف است، یعنی وجود. صاحب کفایه می‌فرماید اگر وجود مقدور مکلف است، معنایش این است که عدم هم مقدور مکلف است.

صاحب کفایه می‌فرماید بله عدم ازلی مقدور مکلف نیست اما این مضر نیست زیرا این عدم ازلی مورد تکلیف قرار نمی‌گیرد، بلکه عدم مقارن مورد تکلیف است و این هم مقدور مکلف است و مکلف می‌تواند ان عدم ازلی را ادامه بدهد.

مطلب اول: چنانکه ماده و صیغه امر دال بر طلب بودند، ماده و صیغه نهی هم دال بر طلب هستند، بنا براین اموری که در باب امر لازم است، از اینکه طلب الزامی است، و آمر باید عالی باشد و...، در باب نهی نیز لازم است.

توجه به این نکته لازم است که متعلق طلب در باب امر وجود و در باب نهی، عدم است، یعنی امر برای طلب وجود و نهی برای طلب عدم است.

مطلب دوم: در اینکه مطلوب مولا در نهی چیست، دو نظریه وجود دارد:

نظریه اول: مصنف: مطلوب، ترک است، از جمله ادله این نظریه، تبادر است.

نظریه دوم: اکثر علماء: مطلوب، کف النفس (بازداشتن خود) است. دلیل:

صغری: اگر متعلق طلب در نهی ترک باشد، لازمه‌اش تعلق طلب به امر غیر مقدور است.

کبری: و اللازم باطل.

نتیجه: فالملزوم مثله.

توضیح صغری: ترک، عدم ازلی است (قبل از وجود مکلف، محقق بوده است) و عدم ازلی، سابق بر قدرت مکلف است، پس ترک، سابق بر قدرت مکلف است و چیزی که سابق بر قدرت مکلف است، چگونه مستند به قدرت مکلف می‌باشد با اینکه قدرت حادث و متاخر از آن است.

المقصد الثاني في النواهي‏

فصل [في مادة النهي و صيغته‏] الظاهر (متبادر به ذهن ما این است که) أن النهي بمادته (نهی) و صيغته في الدلالة على الطلب مثل الأمر بمادته (امر) و صيغته غير أن متعلق الطلب في أحدهما (امر) الوجود و في الآخر (نهی) العدم. (نتیجه مثل:) فيعتبر فيه (نهی) ما (مطالبی که) استظهرنا اعتباره فيه (آشکار کردیم ما معتبر بودن آن مطالب را در امر) بلا تفاوت أصلا.

نعم بیان مطلب دوم – استدراک از یعتبر فیه ما استظهرناه است زیرا از این عبارت این فهمیده می‌شود که هر چیزی که آنجا هست این جا هم هست اما الان می‌فرماید در نهی یک چیزی هست که در امر نیست) يختص النهي بخلاف و هو (خلاف) أن متعلق الطلب (مطلوب) فيه هل هو الكف (بازداشتن) أو مجرد الترك و أن لا يفعل.

و الظاهر (متبادر) هو الثاني (مجرد ترک) و توهم (اشاره به دلیل قول دوم – کف النفس) أن الترك و مجردَ أن لا يُفعل (فعل) خارج عن تحت الاختيار فلا يصح أن يتعلق به (ترک) البعث و الطلب، فاسد (خبر توهم).