زائده منقلب شد به همزه ، قائلٌ شد.

اسم مفعول مَقُولٌ مَقُولٰانِ مَقُولُون مَقُولَةٌ مَقُولَتٰانِ مَقُولٰاتٌ و مَقٰائِلُ اصل مَقُولٌ مَقْوُولٌ بود ضمّه بر واو ثقيل بود به ما قبل دادند يك واو به التقاىِ ساكنين بيفتاد نزد بعضى واو اصلى بيفتاد مَقُولٌ شد بر وزن مَفُولٌ و نزد بعضى واو زايد افتاد مَقُوْلٌ شد بر وزن مَفُعْلٌ.

اجوف يايى (١) از باب فَعَلَ يَفْعِلُ «البَيْع : خريدن و فروختن».

ماضى معلوم : بٰاعَ بٰاعٰا باعُوا بٰاعَتْ بٰاعَتٰا بِعْن تا آخر. اصل بٰاعَ بَيَعَ بود ، ياء حرف علّه متحرك ماقبل مفتوح قلب به الف كردند بٰاع شد ، و همچنين است حال تا بِعْنَ. و در بِعْنَ تا آخر ، الف به التقاىِ ساكنين بيفتاد فتحه باء را بدل كردند به كسره تا دلالت كند بر اينكه عين الفعل كه افتاده است ياء بوده است نه واو. مستقبل معلوم : يَبيعُ يَبِيعٰانِ يَبيعُونَ تا آخر اصل يَبيعُ يَبْيِعُ بود كسره بر ياء ثقيل بود به ماقبل دادند يَبيعُ شد و در يَبِعْنَ و تَبِعْنَ ياء به التقاىِ ساكنين بيفتاد. و در امر حاضر گويى : بِعْ بِيعٰا بِيعُوا تا آخر بر آن قياس است كه در قل گفته شد. نون تأكيد ثقيله بِيعَنَّ بِيعٰانِّ بِيعُنِّ بيعِنَّ بيعٰانِّ بِعْنٰانِّ نون تأكيد خفيفه بيعَنْ بيعُنْ بيعِنْ. امر غائب : لِيَبعْ لِيَبيعٰا لِيَبِيعُوا لِتَبِعْ لِتَبِيعٰا لِيَبِعْنَ لِاَبِعْ لِنَبعْ. نون تأكيد ثقيله لِيَبيعَنَّ لِيَبيعٰانِّ لِيَبيعُنَّ تا آخر. نون تأكيد خفيفه لِيَبيعَنْ لِيَبيعُنْ لِيَبيعِنْ. نهى : لٰا يَبعْ لٰا يَبيعٰا لٰا يَبيعُوا تا آخر نون تأكيد ثقيله لٰا يَبيعَنَّ تا آخر. ماضى مجهول : بيعَ بيعٰا بيعُوا بيعت بيعَتٰا بِعْنَ تا آخر.

____________________________

(١) سَيَض ياء اشاره است به اجوف يايى از دو باب آمده است اوّل از باب عَلِمَ يَعْلَمُ مثل هابَ يَهابُ ودوّم از باب ضَرَبَ يَضْرِبُ مثل باعَ يبيعُ.