اقسام حرف ربط

یکم. ساده : و ، اگر ، تا ، پس ، زیرا ، که ، مگر ، نیز ، ولی ، یا ، چون ، نه ، هم.

دوم. مرکّب : آن گاه ، از این رو ، اگرچه ، با این که ، با آن که ، بلکه ، بنابراین ، تا جایی که ، هر چند ، همین که ، همان که ، چنانچه.

اقسام حرف اضافه

یکم. ساده : از ، با ، بر ، برای ، به ، بی ، تا ، جز ، در ، چون.

دوم. مرکّب : از برای ، غیر از ، علاوه بر ، راجع به ، درباره ، از روی ، همانندِ.

برخی حروف گاه حرف ربطند وگاه حرف اضافه. به دو مثال بنگرید :

تا : این حرف اگر نشان دهنده دلیل چیزی یا کاری باشد ، حرف ربط است :

پیامبر مشتاق وبیتاب به خانه آمد تا اوّلین فرزند تو را ببیند. (١)

واگر پایان چیزی یا کاری را نشان دهد ، حرف اضافه است :

بسیج تا پیام سرخ اسماعیل را به گوشِ باورِ عالمیان نرساند ، آتش دیرپای حنجره اش به سردی نمی گراید. (٢)

چون : این حرف اگر دلیل یا شرط را نشان دهد ، حرف ربط است :

غروب من چون درست بنگری ، طلوع من است. (٣)

واگر برای مثال آوردن باشد ، حرف اضافه است :

انسان هایی چون حضرت علی (علیه السلام) هرگز تکرار نمی شوند.

نکته دستوری : تفاوت حرف اضافه وحرف ربط این است که حرف اضافه ، کلمه پس از خود را متمِّم معنای فعل می سازد ، امّا حرف ربط بر معنای فعل هیچ اثری نمی گذارد.

نکته نگارشی : دو حرف اضافه علیه (= بر او) وله (= برای او) ومخصوصاً ترکیبات غلط «برعلیه (= بر بر او)» و «به له (= به برای او)» نباید در زبان فارسی به کار روند ، زیرا کاربردشان در فارسی بی معنا است؛ مثلاً «علیه استکبار بجنگیم» ، یعنی «بر او استکبار بجنگیم». می بینید که چنین جمله ای بی معنا است. در این مثال باید گفت : «با استکبار بجنگیم».

__________________

١ ـ کشتی پهلو گرفته / ٤٩.

٢ ـ تا پیروزی / ٦٥.

٣ ـ پیامبر / ١٨. ٦٣