در یک تقسیم بندی ، زاویه دید شامل دو نوع بیرونی ودرونی می شود. راوی ، در زاویه دید بیرونی به چند صورت می تواند داستان را از خارج روایت کند. این راوی ممکن است از زاویه دید «دانای کل» به روایت داستان بپردازد ، یعنی همچون فکری برتر ، از خارج ، شخصیت های داستان را رهبری کند. گاه نیروی دانای کل محدود می شود وراوی تنها از دید وزبان یکی از شخصیت های داستان ، به نقل داستان می پردازد؛ یعنی نویسنده داستان تنها یکی از شخصیت های داستان را انتخاب می کند واز بیرون افکار واعمال او را رهبری می کند. این زاویه دید را در اصطلاح «دانای کلّ محدود» می گویند. در زاویه دید درونی ، داستان را یکی از اشخاص داستان وبه شیوه «من روایتی» نقل می کند. این شخص ممکن است شخصیت اصلی داستان باشد.

٣١ ـ شخصیت پردازی (١)

خلق شخصیت های داستان که نویسنده هر یک را با خصوصیات اخلاقی وروحی معینی در دنیای داستان ونمایشنامه می آفریند. انگیزه رفتار وگفتار اشخاص ساخته شده ، از خصوصیات خُلقی وروانی آنان مایه می گیرد.

٣٢ ـ شعر آزاد (٢)

شعری را گویند که وزن آن تابع الگوی معینی نیست وسطرهای آن کوتاه ومتغیر است. وزن در شعر آزاد تابع آهنگ طبیعی کلام برای بیان حالات مختلف است. اشعار آزاد اغلب بدون قافیه هستند.

در اروپا شعر آزاد در اشعار شعرای سمبولیست فرانسوی در قرن نوزدهم به اوج شکوفایی رسید. این شعرا که شعر را نوعی مکاشفه می دانستند ، تنگنای وزن را دست وپاگیر ومغایر با وضع شایسته وبایسته چنین شعری یافتند واشعار خود را با آزادی بیش تر وبدون التزام به رعایت الگوی وزنی معینی سرودند.

در شعر فارسی ، شعر آزاد را به اعتبار مُبتکر آن ، نیما یوشیج ، شعر نیمایی هم می نامند. شعر آزاد فارسی ، شعری موزون است که از لحاظ الگوی وزنی دنباله رو وزن عروضی است ، امّا تعداد رکن ها یا پایه های آن در هر مصراع به تناسب حال می تواند متغیر باشد وشاعر مختار است هر کجا احساس کرد حرفش تمام شده است ، زنجیره اَفاعیل را قطع کند یا به جای پایه های یکنواخت ، در صورت نیاز ، همان پایه ها را کوتاه وبلند کند.

دیگر خصوصیت شعر نیمایی ، متحوّل شدن نقش قافیه است. در شعر کلاسیک ، قافیه به طور ثابت در انتهای مصراع ها یا ابیات قرار دارد؛ امّا نیما با این استدلال که «قافیه باید زنگ آخر مطلب باشد» ، قافیه های مشترک را برای بیان موضوعی واحد به کار بُرد. به عبارت دیگر ، در شعر آزاد ، هر جا مطلب عوض شود ، قافیه می تواند تغییر کند.

__________________

١ ـ haracterization

٢ ـ free verse, vers libre

۳۹۱۱