گویند که بر محور موضوعی جدّی ورزمی ، به سبکی فخیم سروده شده باشد. منشأ حماسه یا داستان های کهن تاریخی ، دینی ، وپهلوانی است ویا داستان های تخیلی. در ادبیات فارسی ، علاوه بر حماسه های منظوم ، حماسه هایی نیز به نثر نوشته شده اند.

٢١ ـ خیال ، تصویر (١)

خیال به مجموعه تصرّفات بیانی ومجازی اطلاق می شود وآنچه در حوزه علم بیان قرار دارد ، از جمله خیال به شمار می آید.

منتقدان قدیم وجدید عموماً خیال وتصویر را عنصر اساسی کلام شاعرانه دانسته اند.

خیال تنها به شعر محدود نمی شود. در نثر وبسیاری از تصرّفات ذهنی مردم عادی نیز تخیل وتصویرگری در محور خیال های شاعرانه جریان دارد. برای نمونه درتذکره الاولیای عطّار چنین آمده است :

به صحرا شدم؛ عشق باریده بود وزمین تر شده. چنانک پای مرد به گِلزار فرو شود ، پای من به عشق فرو می شد.

٢٢ ـ داستان (٢)

لغت داستان در زبان فارسی به معنی قصّه ، حکایت ، افسانه ، وسرگذشت به کار رفته است ودر ادبیات ، اصطلاحی عام به شمار می آید که از یک سو شامل صور متنوّع قصّه می شود واز سوی دیگر انشعابات مختلف ادبیات داستانی از قبیل داستان کوتاه ، رمان ، داستان بلند ودیگر اقسام این شاخه از ادبیات خلاّق را دربر می گیرد.

به معنی خاص ، داستان نقل واقعه ای است که به نحوی تابع توالی زمان باشد. داستان حداقل باید از سه واقعه تشکیل شود وزمان وقوع این حوادث نیز با یکدیگر متفاوت باشد. رابطه وقایع داستان با یکدیگر از کیفیت علّت ومعلولی برخوردار است.

داستان با قصّه وحکایت از حیث ساختار وماهیت ، تفاوت هایی دارد که عمده آنها به شرح زیر است :

ساختار داستان ، بر پِیرنگ استوار است.

در داستان ، به جای قهرمان سازی ، شخصیت پردازی می شود. یعنی آدم ها به لحاظ خصوصیت فردی شان از یکدیگر باز شناخته می شوند.

آدم های داستان معمولاً از بین آدم های عادی وواقعی انتخاب می شوند.

مسأله شخصیت پردازی در داستان سبب می شود که زبان وگفتار اشخاص داستان متناسب با

__________________

١ ـ image.

٢ ـ story