خلافت اسلامى ومرجعيت دينى بود ، در اين دوره تاريك روزگارى تلخ ودشوارى مى گذرانيدند ولى شيوه بيدادگرى وبى بندو بارى حكومت هاى وقت وقيافه مظلوميت وتقوا وطهارت پيشوايان اهل بيت آنان را روز به روز در عقايدشان استوارتر مى ساخت ومخصوصاً شهادت دل خراش حضرت حسين پيشواى سوم شيعه در توسعه يافتن تشيع وبه ويژه در مناطق دور از مركز خلافت مانند عراق ويمن وايران كمك به سزايى كرد.

گواه اين سخن اين است كه در زمان امامت پيشواى پنجم شيعه كه هنوز قرن اول هجرى تمام نشده وچهل سال از شهادت امام سوم نگذشته بود به مناسبت اختلال وضعفى كه در حكومت اموى پيدا شده بود شيعه از اطراف كشور اسلامى مانند سيل به دور پيشواى پنجم ريخته به اخذ حديث وتعلم معارف دينى پرداختند. (١) هنوز قرن اول هجرى تمام نشده بود كه چند نفر از امراى دولت شهر قم را در ايران بنياد نهاده وشيعه نشين كردند ، (٢) ولى در عين حال شيعه به حسب دستور پيشوايان خود در حال تقيه وبدون تظاهر به مذهب زندگى مى كردند. بارها در اثر كثرت فشار سادات علوى برضد بيدادگرى هاى حكومت قيام كردند. ولى شكست خوردند وبالاخره جان خود را در اين راه گذاشتند وحكومت بى پرواى وقت در پايمال كردنشان فروگذارى نكرد جسد زيد را كه پيشواى شيعه زيديه بود از قبر بيرون آورده به دار آويختند وسه سال بر سر دار بود پس از آن پايين آورده وآتش زدند وخاكسترش را به باد دادند (٣) به نحوى كه اكثر شيعه معتقدند امام چهارم وپنجم نيز به دست بنى اميه با سم درگذشته اند (٤) ودر گذشت امام دوم وسوم نيز به دست آنان بود.

__________________

(١) بحث امام شناسى همين كتاب

(٢) معجم البلدان ماده ( قم )

(٣) مروج الذهب ، ج ٣ ، ص ٢١٧ - ٢١٩ وتاريخ يعقوبى ، ج ٣ ، ص ٦٦

(٤) بحارالانوار ، ج ١٢ وساير مدارك شيعه

۲۱۲۱