سنگينى خلافت در شام متمركز بود وتشكيلات مدينه كه دارالخلافه بود جز صورتى در برنداشت (١) . خلافت خليفه اول با انتخاب اكثريت صحابه وخليفه دوم با وصيت خليفه اول وخليفه سوم با شوراى شش نفرى كه اعضا وآيين نامه آن را خيلفه دوم تعيين وتنظيم كرده بود مستقر شد. وروى هم رفته سياست سه خليفه كه بيست وپنج سال خلافت كردند در اداره امور اين بود كه قوانين اسلامى طبق اجتهاد ومصلحت وقت كه مقام خلافت تشخيص دهد ، درجامعه اجرا شود ودر معارف اسلامى اين بود كه تنها قرآن بى اين كه تفسير شود يا مورد كنجكاوى قرار گيرد خوانده شود وبيانات پيغمبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله ( حديث ) بى اين كه روى كاغذ بيايد روايت شود واز حدود زبان وگوش تجاوز نكند. كتابت به قرآن كريم انحصار داشت ودر حديث ممنوع بود. (٢)

پس از جنگ يمامه كه در سال ١٢ هجرى قمرى خاتمه يافت وگروهى از صحابه كه قارى قرآن بودند در آن جنگ كشته شدند عمربن خطاب به خليفه اول پيشنهاد مى كند كه آيات قرآن در يك مصحف جمع آورى شود وى در پيشنهاد خود مى گويد اگر جنگى رخ دهد وبقيه حاملان قرآن كشته شوند قرآن از ميان ما خواهد رفت بنابراين لازم است آيات قرآنى را در يك مصحف جمع آورى كرده به قيد كتابت دربياوريم (٣) . اين تصميم را درباره قرآن كريم گرفتند با اين كه حديث پيغمبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله كه تالى قرآن بود نيز با همان خطر تهديد مى شد واز مفاسد نقل به معنا وزياده ونقيصه وجعل وفراموشى در امن نبود ولى توجهى به نگهدارى حديث نمى شد بلكه كتابت آن ممنوع وهر چه به دست مى افتاد سوزانيده مى شد تا در اندك زمانى كار به جايى كشيد كه در ضروريات اسلام مانند نماز روايات متضاد به وجود آمد ودر ساير رشته هاى علوم در اين مدت قدمى برداشته نشد وآن همه تقديس وتمجيد كه

__________________

(١) تاريخ طبرى ، ج ٣ ، ص ٣٧٧

(٢) صحيح بخارى ، ج ٦ ، ص ٩٨ وتاريخ يعقوبى ، ج ٢ ، ص ١١٣

(٣) تاريخ يعقوبى ، ج ٢ ، ص ١١١ وتاريخ طبرى ، ج ٣ ، ص ١٢٩ - ١٣٢

۲۱۲۱