یا برخی از نشانه های آن حضرت با مشخصات برخی از مدعیان یاد شده تطبیق می کرده ، آنان از این موضوع سوء استفاده کرده وخود را مهدی قلمداد نموده اند. یا چه بسا خود آنان ادعایی نداشته اند لکن برخی از عوام الناس از روی نادانی یا شدّت ستم وبیدادگری حکومت ها یا عجله ای که در ظهور مهدی داشته اند ، یا به علل دیگر ، بدون آن که در مجموع نشانه های حضرت دقت کنند ، به اشتباه ، آنان را مهدی موعود تصور کرده اند.
به عنوان مثال : گروهی از مسلمانان «محمد بن حنفیه» را چون هم نام وهم کنیه پیامبر اسلام بوده ، مهدی پنداشته وبر این باور بوده اند که او نمرده است وغایب است وبعداً ظاهر می شود وبر دنیا مسلّط می گردد. (۱)
گروهی از فرقه اسماعیلیه معتقد بودند که اسماعیل فرزند امام صادق عليه‌السلام نمرده ، بلکه مرگ او از روی مصلحت اعلام شده است واو نمی میرد وهمان «قائم» موعود است وقیام می کند وبر دنیا مسلّط می شود. (۲)
چنان که قبلاً در فصل زندگی امام صادق عليه‌السلام گفتیم ، «محمد» مشهور به «نفس زکیه» پسر «عبدالله بن حسن» در زمان منصور دوانیقی عباسی قیام کرد وبه مناسبت نامش ، پدرش ادعا کرد که همان مهدی موعود است وبا تکیه روی این موضوع ، طرف دارانی برای او فراهم آورد. (۳)
در جریان قیام نفس زکیه ، «محمد بن عجلان» که از فقیهان وعابدان مدینه بود ،
__________________
شمشیری آماده کرده بود. یکی از کسانی که برای نقل حدیث به او مراجعه کرده بود ، به نام قاسم بن زکریا مطرز ، می گوید : نزد او رفتم ، او نابینا بود ، در کنار او شمشیری دیدم ، گفتم : این مال کیست؟ گفت : آن را آماده کرده ام تا با آن همراه مهدی بجنگم! (میزان الاعتدال ، ج ۲ ، ص ۳۷۹). چنان که ملاحظه می شود ، او مقارن آغاز غیبت صغری فوت کرده است ، اما از همان زمان مسأله انتظار قیام مهدی وضرورت همراهی با آن قیام مطرح بوده است!
۱ ـ نوبختی ، فرق الشیعه ، ص ۲۷ ؛ شهرستانی ، الملل والنحل ، ج ۱ ، ص ۱۳۲.
۲ ـ نوبختی ، همان کتاب ، ص ۶۷۶۸.
۳ ـ ابن طقطقی ، الفخری ، ص ۱۶۵ ۱۶۶.
