است. بنابراین اگر ما ، در بعضی از راویان این احادیث نقطه ضعفی از قبیل : غفلت ، کم حافظگی ، ضعف یا انحراف عقیده یافتیم ، اصل حدیث از درجه اعتبار ساقط می شود .... (۱)

وی آن گاه به نقل تعدادی از این احادیث وبررسی وضع راویان آن ها پرداخته وبرخی از آن ها را غیرموثق اعلام نموده واضافه می کند :

این است مجموع احادیثی که پیشوایان حدیث درباره مهدی وقیام او در آخرالزمان نقل کرده اند وچنان که ملاحظه کردید ، همه آن ها جز مقدار بسیار کمی ، مخدوش است. (۲)

این بود خلاصه وفشرده نظریه ابن خلدون درباره احادیث مربوط به مهدی منتظر عجل الله تعالی فرجه.

دانشمندان صاحب نظر ومتخصصان علم حدیث اعم از شیعه وسنی ، سخنان وی را با دلائل روشن رد کرده وآن را بی پایه دانسته اند. (۳) ولی ما ، در این جا به عنوان نمونه خلاصه سخنان «شیخ عبدالمحسن عباد» ، استاد دانشگاه اسلامی مدینه را نقل می کنیم :

وی در کنفرانسی ، تحت عنوان «عقیده أهل السنّه والأثر فی المهدی المنتظَر» ، ضمن بحث ، در ردّ نظریه ابن خلدون چنین می گوید :

الف. اگر ابراز شک وتردید در مورد احادیث مهدی از طرف شخصی حدیث شناس بود ، یک لغزش به شمار می رفت ، چه رسد به موّرخانی که اهل تخصّص در علم حدیث نیستند. چه خوب گفته است «شیخ احمد شاکر» :

__________________

حدیث ، از طرف حدیث شناسان با تعبیراتی از قبیل : دروغ گو ، جاعل حدیث ، اهل غلّو وتعبیرات دیگری که در این علم مطرح شده ، معرفی شود که طبعاً آن حدیث فاقد اعتبار خواهد بود. ومقصود از تعدیل ، این است که راوی به عنوان : شخص عادل ، موثق ومانند این ها معرفی شود ، که طبعاً حدیث او مورد قبول خواهد بود. البته این ها معیارهای جرح وتعدیل از دیدگاه دانشمندان شیعه است. دانشمندان اهل سنت نیز معیارهایی دارند که همه جا با معیارهای شیعه یکسان نیست.

۱ ـ مقدمه ، ص ۳۱۱ ۳۱۲.

۲ ـ مقدمه ، ص ۳۲۲.

۳ ـ ر.ک : دادگستر جهان ، ص ۳۰ ۴۹ ؛ مهدی انقلابی بزرگ ، ص ۱۵۹ ۱۶۵ ؛ منتخب الأثر ، ص ۵ ۶ ، پاورقی.