فعالیت فرهنگی وتربیتی می پرداختند وپس از آزادی نیز ارتباطشان با امام قطع نمی شد.
«علی بن طاووس» ضمن اعمال ماه رمضان می نویسد :
علی بن الحسین عليه‌السلام شب آخر ماه رمضان بیست نفر برده (یا اندکی بیش تر یا کمتر) را آزاد می کرد ومی گفت : خداوند در هر شب رمضان هنگام افطار هفتاد هزار نفر از اهل دوزخ را از عذاب آتش آزاد می کند ، ودر شب آخر به تعداد کل شب های رمضان آزاد می کند ، دوست دارم خداوند ببیند که من در دنیا بردگان خود را در دنیا آزاد می کنم تا بلکه مرا در روز رستاخیز از آتش دوزخ آزاد سازد.
امام هیچ خدمت گزاری را بیش از یک سال نگه نمی داشت. وقتی که برده ای را در اول یا وسط سال به خانه می آورد ، شب عید فطر او را آزاد می ساخت ودر سال بعد به جای او شخص دیگری را می آورد وباز او را درماه رمضان آزاد می ساخت واین روال تا آخر عمر او همچنان ادامه داشت.
امام بردگان سیاه پوست را با وجود آن که به آنان نیاز نداشت می خرید وآنان را درمراسم حج به عرفات می برد وآن گاه که به سوی مشعر کوچ می کرد ، آنان را آزاد می کرد وجوایز مالی به آنان می داد. (۱)
به گفته یکی از نویسندگان : همین که بردگان از این موضوع خبر می یافتند ، خود را از قید بندگی اعیان واشراف رها ساخته به خدمت زین العابدین در می آمدند.
زمان می گذشت وایام سپری می شد وزین العابدین همچنان به آزاد کردن بندگان مشغول بود. او هر سال وهر ماه وهرروز به مناسبت های مختلف این امر را تکرار می کرد تا آن جا که در شهر مدینه گروه عظیمی از بندگان وکنیزان آزاد
__________________
۱ ـ اقبال الأعمال ، ص ۲۶۱.
