ماند(١). و با اينکه مرگ از هر سوى برايشان مى‌بارد نمى‌ميرند(٢) و هر چه پوست بدنشان بسوزد بار ديگر پوست نو مى‌رويد و عذابشان ادامه مى‌يابد(٣).

از بهشتيان درخواست اندکى آب و خوراک مى‌کنند و پاسخ مى‌شنوند که خداى متعال نعمتهاى بهشتى را بر شما حرام کرده است(٤). و بهشتيان از آنان مى‌پرسند: چه چيز موجب بدبختى شما شد و به دوزختان کشاند؟ مى‌گويند: ما اهل نماز و عبادت خدا نبوديم و به مستمندان کمک نمى‌کرديم و با تبهکاران همسو مى‌شديم و روز قيامت را تکذيب مى‌کرديم(٥).

آنگاه به ستيز با يکديگر مى‌پردازند(٦)، گمراه شدگان به گمراه کنندگان مى‌گويند: اين شما بوديد که ما را گمراه کرديد، آنان پاسخ مى‌دهند: شما به دلخواه از ما پيروى کرديد(٧).

زيردستان به زبردستان مى‌گويند: اين شما بوديد که ما را به اين بدبختى کشانديد، آنان پاسخ مى‌دهند: مگر ما به زور، شما را از راه راست بازداشتيم(٨)؟

سرانجام، به شيطان مى‌گويند: اين تو بودى که موجب گمراهى ما شدى، و او پاسخ مى‌دهد: خدا به شما وعده راستين داد و نپذيرفتيد، و من وعده دروغ دادم پذيرفتيد، پس به جاى سرزنش من، خويشتن را سرزنش کنيد، و امروز هيچ کدام نمى‌توانيم به فرياد ديگرى برسيم(٩). و بدين سان، چاره‌اى جز تن دادن به کيفر کفر و نافرمانى خودشان نمى‌بينند و جاودانه در عذاب مى‌مانند(١٠).

__________________

١. زخرف / ٧٧.

٢. ابراهيم / ١٧، طه / ٧٤، فاطر / ٣٦.

٣. نساء / ٥٦.

٤. اعراف / ٥٠.

٥. مدّثر / ٣٩-٤٧.

٦. ص / ٥٩-٦٤.

٧. اعراف / ٣٨-٣٩، صافّات / ٢٧-٣٣، ق / ٢٧-٢٨.

٨. ابراهيم / ٢١، سبأ / ٣١-٣٣.

٩. ابراهيم / ٢٢.

١٠. بقره / ٣٩، ٨١، ١٦٢، ٢١٧، ٢٥٧، ٢٧٥، آل عمران / ٨٨، ١١٦، نساء / ١٦٩، مائده / ٣٧، ٨٠، انعام / ١٢٨، اعراف / ٣٦، توبه / ١٧، ٦٣، ٦٨، يونس / ٢٧، ٥٢، هود / ١٠٧، رعد / ٥، نحل / ٢٩، کهف / ١٠٨، طه ١٠١، سجده / ٢٠، مؤمنون / ١٠٣، احزاب / ٦٥، زمر / ٧٢، غافر / ٧٦، زخرف / ٧٤، مجادله / ١٧، تغابن / ١٠، جنّ / ٢٣، بيّنه / ٦.

۵۱۱۳